Strona:PL Adam Próchnik - Ku Polsce socjalistycznej dzieje polskiej myśli socjalistycznej.pdf/33

kierunki; na socjalizm i komunizm. Stanowisko socjalistyczne reprezentowała w Polsce Polska Partja Socjalistyczna. W okresie rewolucyjnym jesieni 1918 r. partja próbowała uformować w związku z partjami chłopskiemi rząd zdolny do przeprowadzenia socjalistycznej przebudowy społecznej. Wysiłki te się nie udały. Początkowo jednak P. P. S. nie uważała okresu rewolucyjnego za skończony. Na XVI zjeździe P. P. S. (kwiecień 1919 r.) uchwalono program, który mówił o toczącej się bezpośredniej walce o socjalizm, o nadchodzącym międzynarodowym przewrocie, o tem, że klasa robotnicza musi wszędzie sięgnąć po władzę polityczną, obalić władzę burżuazji i zastąpić ją przez rząd socjalistyczny, który wykorzysta cały aparat władzy państwowej dla złamania oporu swoich wrogów klasowych. Rząd ten miał oprzeć się na Radach Delegatów Robotniczych, którym przypaść miała rola czynnego udziału, nieraz kierowniczego w wielkiem dziele przebudowy. Rezolucja polityczna kongresu przewidywała ewentualność (w razie nieuchwalenia przez sejm reform społecznych) zwołania nowego sejmu przez rewolucyjny proletarjat, zorganizowany pod sztandarami P. P. S. Lewica kongresu proponowała wprost uchwałę odrzucającą w przyszłości sojusz z żywiołami radykalno-ludowymi i inteligenckimi, ale nie uzyskała większości.
 Ten okres rewolucyjny trwał krótko. Program miał ulec zmianom redakcyjnym. Tymczasem w rok potem, na XVII Kongresie (maj 1920 r.) uchwalono w miejsce jego nowy program. Oczekiwana międzynarodowa rewolucja nie nastąpiła. Wbrew nadziejom wstrząs rewolucyjny r. 1918 nie rozszerzył się, lecz skończył się. Zaczął się proces odwrotny stabilizacji kapitalizmu. Jedyną zdobyczą tego okresu była republika-demokratyczna, która wymagała zresztą jeszcze ugruntowania w nowej konstytucji. W tych warunkach program został dostosowany do zadań partji w państwie demokratycznem. Program 1920 r. mówi jeszcze o rewolucyjnym charakterze okresu powojennego. Stwierdza, że znamieniem tego okresu jest walka już nie tylko o poszczególne reformy społeczne, ale o całkowitą zmianę dzisiejszych stosunków, o ustrój socjalistyczny, stwierdza dalej konieczność zwycięskiej rewolucji społecznej, ale równocześnie konstatuje, że urzeczywistnienie tego celu nie może być sprawą krótkiej chwili, nie może być przemocą narzucone społeczeństwu, nie może być niezależne od warunków czasu i miejsca. I równocześnie program zawiera obszerny dział reform politycznych, gospodarczych, kulturalnych, przeznaczonych na dobę dzisiejszą, poprzedzającą rewolucję społeczną, zawiera program minimalny. Zagadnienie sposobu dojścia do władzy rozstrzyga program w sposób dualistyczny, przewidując dwie możliwości, rząd socjalistyczny może powstać albo przez gwałtowny przewrót, albo przez osiągnięcie większości w parlamencie. Co do metody rządzenia rządu socjalistycznego, program uznaje konieczność odpierania zamachów reakcji i usuwania przeszkód stawianych przez klasy posiadające, ale uważa to za środki czasowe, a podnoszenie środków represji i teroru do godności trwałego systemu i ustanowienie dyktatorskich rządów mniejszości uważa za niezgodne z istotą socjalizmu.
 Uznając więc obecny okres dziejowy za okres rewolucji społecz-