| Cena dziesięciny ziemi | Koszt produkcyi żyta na 1 dziesięcinę | Koszt produkcyi 1 puda żyta | Koszty rolne czyli opodatkowanie na dziesięcinę | ||
| 1. | Gub. południowe stepowe | 56 r. 16 k. | 26 r. 7 k. | 37 k. | — r. 48 k. |
| 2. | Gub. wschodnie i połud.-wschod. | 47 » 91 » | 21 » 33 » | 36 » | — » 51 » |
| 3. | Gub. Królestwa Polskiego | 82 » — » | 43 » 15 » | 59 » | 3 » 80 » |
Z dat powyższych spostrzegamy, że warunki dla pracy na roli w różnych częściach państwa nie są jednakowe. Wybrałem z rozmysłu trzy daleko od siebie odległe okręgi, przy takiem zestawieniu różnice lepiej się uwypuklają i stają się widoczne na pierwszy rzut oka. Widać to również, że kultura rolna gubernij południowych jest wyższa, aniżeli wschodnich, a w Królestwie Polskiem wyższa, aniżeli w południowych. Wyższa cena ziemi, większe koszta produkcyi i większe podatki, wymagają rzecz prosta, wyższej ceny produktów rolnych. Przy cenach bardzo nizkich trudno robić wielkie nakłady na uprawę ziemi i opłacać wysokie podatki. Potwierdzenie tego znajdujemy w tychże wiadomościach departamentu rolnictwa. Za czas od r. 1885 do 1888 średnia cena za pud żyta w przytoczonych powyżej trzech okręgach wynosiła: w gub. wschodnich 41⅗ kop., w południowych 50 kop., a w Królestwie Polskiem 66 kop.
Nauka ekonomiczna stwierdziła już dawno, że w miarę kultury ziemi i powiększania nakładów kapitału i pracy, ceny produktów rolnych podnoszą się i to znajduje właśnie potwierdzenie w powyższych danych. Skoro tak jest, to należało to uwzględnić przy regulowaniu taryf zbożowych. Niestety! nie uczyniono tego i za pomocą tanich taryf dyferencyjnych otworzono na oścież drogę do wstrząśnień ekonomicznych.
Ładunki zbożowe idą z urodzajnych tanich okręgów do okręgów z cenami wyższemi, bez względu na to, czy te
