Strona:PL Adolf Suligowski - Z Ciężkich Lat.djvu/130

ostatnie potrzebują zboża, czy też mają go poddostatkiem. O ile dowóz, pod wpływem nęcącej wyższej ceny, dokonywany jest do okręgów, w których brak zboża, np. do nieurodzajnych okręgów północnych, zjawisko to może być pocieszające, bo czyni zadość istotnym potrzebom i ratuje od nadmiernej drożyzny. Jeżeli jednak przywóz, w celu otrzymania wyższej ceny, odbywa się tam, gdzie brak zboża nie daje się odczuwać, np. w gub. południowych lub Królestwa Polskiego, wywołuje to nadmierne nagromadzanie się zboża w tych miejscowościach i, co za tem idzie, spadek cen poniżej kosztów produkcyi. Takie objawy zauważyć można było w Królestwie Polskiem. Nie należy też łudzić się nadzieją, że fakty podobne pozostaną bez złych następstw. Przeciwnie, gdyby stan taki przedłużał się, nastąpiłby niewątpliwie upadek rolnictwa, jako nieunikniony skutek faktów.
 Nadmiernie ostra formuła dyferencyonalna na przewóz ładunków zbożowych wewnętrz państwa wyrządzić może dotkliwą szkodę ekonomiczną okręgom z wyższą kulturą rolniczą. W interesie państwa rolniczego leży rozwijać kulturę rolniczą we wszystkich, o ile możności, okręgach jego, a w każdym razie w żadnym z nich jej nie obniżać.
 W Rosyi wiele zdziałać można dla miejscowego rolnictwa, bez naruszenia istniejącej na kresach kultury, którą wytworzyła praca wieków. Dla nadmiaru zboża rosyjskiego droga jest otwarta. Rynki zachodnio-europejskie potrzebują tego zboża i kto wie, czy kiedy wogóle będą się mogły obejść bez niego. W miarę wzrostu ludności, zapotrzebowanie zboża obcego stale się tam zwiększa, zapewniając każdemu dowozowi zbyt odpowiedni.
 Co do żądań, stawianych niejednokrotnie przez producentów okręgów wewnętrznych i wschodnich w kierunku obniżenia opłat przewozowych na zboże, o ile żądania te dotyczą ułatwienia wywozu zagranicę, uznać je można za słuszne, w komunikacyi jednak wewnętrznej niewłaściwą jest rzeczą stawiać w stanie uprzywilejowanym jedne części państwa