Strona:PL Adolf Suligowski - Z Ciężkich Lat.djvu/169

z r. 1864 i skutkiem tej rewizyi w nowej ustawie z r. 1890 wzmocniono kontrolę, uformowano komitety nadzorcze w łonie regencyi administracyjnej w każdej gubernii pod prezydencyą gubernatora, prócz tego nadano gubernatorom prawo veto przeciwko wszelkim uchwałom instytucyj lokalnych.
 Toż samo uczyniono względem municypalności miejskich za pomocą ustawy z r. 1892. Pomimo tych wszystkich przeciwności i ograniczeń instytucye lokalne osiągnęły rezultaty bardzo duże i bardzo poważne, a w szczególności w sprawach hygieny publicznej, pomocy lekarskiej, dróg i nauczania początkowego. W następstwie tych rezultatów zwróciły one na siebie w Rosyi powszechną uwagę. Wszyscy interesują się niemi: mężowie stanu, pisarze, dziennikarze, całe społeczeństwo. Powstała literatura o tym przedmiocie, do której rozwinięcia przyczyniły się ze swej strony instytucye lokalne, drukując różne roczniki, sprawozdania, monografie, wydając statystykę i studya nad każdą prowincyą.
 Sprawa instytucyj lokalnych i ich rozwoju stanowi od dłuższego czasu najważniejszą kwestyę wewnętrzną, jaka istnieje w Rosyi.
 Trudno przewidzieć przyszłość, ale jest bardzo prawdopodobne, że po ukończeniu wojny decentralizacya i autonomia lokalna, zgodnie z życzeniami patryotów rosyjskich pójdą w kierunku dalszego rozwoju i przyczyniać się będą tem skuteczniej do postępu wewnętrznego.
 Jeżeli objaśnienia moje nie znudziły Was, Panowie i Panie, pozwólcie mi zatrzymać się nad jednym jeszcze szczegółem, który zasługuje na podkreślenie. Autonomia prowincyonalna, o której miałem zaszczyt mówić, była zaprowadzona powoli prawie we wszystkich prowincyach Rosyi Europejskiej, ale nie została wprowadzoną do prowincyi najbardziej zachodniej, do Królestwa Polskiego. Co do samorządu miejskiego, takowy urządzono wszędzie, nawet na Syberyi aż do Władywostoku, z wyjątkiem Królestwa Polskiego.