Strona:PL Adolf Suligowski - Z Ciężkich Lat.djvu/215

veut, avant d'en venir à ce, qu'elle permet. Inaczej mówiąc, regułą jest prawo, wyjątkiem wola jednostki. Potwierdza to z całą stanowczością najwybitniejszy komentator, jakiego nauka francuska wydała, Laurent, który formułuje to jasno: la succession deferée par la loi est la règle, la succession deferée par la volonté du defunt est l'exeption. Le legs se fait par permission, par indulgence du legislateur, tandis que la volonté de la loi est que l'héritier du sang recueille les biens. (Tom VIII, Nr. 569).
 W tem miejscu przewodniczący przerywa mówcy i oznajmia, że senat zna komentatorów i że wystarczy powołać nazwisko.
 Chcąc ocenić należycie znaczenie tego wyjątku, chcąc zrozumieć, dlaczego i na czyją korzyść prawo francuskie wyjątek ten ustanowiło, a tem samem chcąc zrozumieć, kiedy i w jakich warunkach wola pojedyńczego człowieka stworzyć może spadkobranie różne od spadkobrania z mocy prawa, należy zwrócić się do historyi przepisów o darowiznach i rozporządzeniach testamentowych, bo w tej historyi tkwi tajemnica kwestyi.
 W tem miejscu mówca przerywa mowę i zatrzymuje się. Przewodniczący zapytuje o przyczynę, mówca tłomaczy, że obawia się, czy będzie mu dozwolone wejść w szczegóły na pozór dalekie, a przecież konieczne dla należytego ocenienia zaskarżonych ustępów testamentu. Przewodniczący daje przyzwolenie, mówca ciągnie dalej.
 W epoce układania kodeksu Napoleona we Francyi obowiązywały dwa różne prawodawstwa cywilne, w jednych prowincyach — prawo rzymskie, w drugich — zwyczajowe, tak zwane kutiumy. W kwestyi spadkobrania, a w szczególności w kwestyi rozporządzania za pomocą darowizn i testamentów prawodawstwa te stały na przeciwnych biegunach. Obok zasady rzymskiej, która wychodząc z pojęcia prawa własności, zapewniała obywatelom nieograniczoną prawie swobodę rozporządzania swymi majątkami na wypadek śmierci, życie francuskie w kutiumach zaczęło ustalać odwrotną zasadę dzielenia spadków podług przepisów prawa, odsuwając