Strona:PL Adolf Suligowski - Z Ciężkich Lat.djvu/28

naszej nowość. Warszawa uprzedziła pod tym względem inne dzielnice, dając dobry przykład i robiąc dobry początek. W Galicyi i w Poznańskiem podobne instytucye pojawiły się znacznie później.
 Nietylko przecież na gruncie polskim, ale i w obrębie państwa rosyjskiego, warszawskie czytelnie bezpłatne były pierwszym zjawiskiem na tem polu. W Cesarstwie czytelnie bezpłatne powstały nie spełna przed 10-ciu laty.
 Pierwsza taka czytelnia otworzoną została w Moskwie w r. 1885 (z daru p. Morozowej na cześć Turgenjewa), w Petersburgu zaś dopiero w r. 1887. Prowincya jednak uprzedziła nieco stolice. W guberni pskowskiej miejscowe ziemiaństwo o parę lat wcześniej dało początek, fundując swoim kosztem czytelnie bezpłatne przy szkołach ludowych. Za tym przykładem poszły ziemiaństwa w guberniach nowgorodzkiej, twerskiej, odeskiej, czernichowskiej, kazańskiej, samarskiej i niektórych innych.
 Zmysł praktyczny rosyjski, idąc za wzorem zachodu Europy, rozwinął rzecz dalej. Zwrócono uwagę na nieumiejących czytać, których przecież w tem państwie jest tak wielu, i powiedziano sobie, że książka do tych prawdziwych nizin trafić nie może, że tutaj należy zastosować inną drogę, a mianowicie drogę żywego słowa.
 Stąd po czytelniach zaczęto urządzać odczyty ludowe, które uzupełniają, że tak powiem, działalność czytelni. Zasługuje zwłaszcza na uwagę czytelnia urządzona daleko, w drugiej części świata, w Tomsku na Syberyi. Powstała ona w r. 1885 za staraniem p. Makuszyna, przyczem znany przemysłowiec Sybiraków dał rb. 4.000 zapomogi, a miejscowy kupiec Wałgusow wybudował własnym kosztem dom na jej pomieszczenie. Czytelnia tomska należy do lepiej urządzonych i lepiej prowadzonych w Cesarstwie czytelni.
 W publicystyce rosyjskiej odzywały się nie bez słuszności głosy, użalające się na uciążliwe warunki i formalności towarzyszące zakładaniu czytelni i prowadzeniu odczytów,