Strona:PL Agaton Giller-Opisanie zabajkalskiej krainy w Syberyi t. 1 135.jpeg

mówiła z nim o różnych rzeczach po moskiewsku. Wszyscy, co go słuchają, olśnieni są przepychem, jaki roztacza przed nimi opowiadanie ich ziomka, zazdroszczą mu i szanują go głównie za to, że blizko był wielkiego cara i widział wspaniały obrządek.
 Giętkość i zdolność zastosowania się do położenia, która nas uderza w tym kozaku, jest jednym z rysów charakteru moskiewskiego. Rosyanin niezmiernie prędko oswaja się ze swojem położeniem i na każdem stanowisku jest takim, jak gdyby do niego dawno przywyknął. Dezerterzy moskiewscy, którzy razem z Polakami zbiegłymi od poborów rekruckich, pracują od lat wielu w hutach górno-szlązkich, przyswoili sobie obyczaj, język i ducha miejscowej ludności, niestraciwszy swojego. Moskal z liberalnymi ludźmi jest liberalnym, tyranem, gdzie wymagają surowości, litościwym, gdy idzie za popędem swego serca i gdy mu wolno być litościwym, chojnym, skąpym, płaskim, dumnym a zawsze przebiegłym, zawsze zręcznym, pozornym i zawsze chciwym. W towarzystwie Europejczyków jest jak Europejczyk: polerownym, grzecznym; w towarzystwie uczonych umie odegrać rolę uczonego, w towarzystwie azyatyckiem jest zupełnym Azyatą. Giętki i zmienny, wszystko do niego przylega, a w gruncie zawsze jest jeden, zawsze jest Moskalem. Charakter taki robi go zdatnym do dyplomacyi, do podbojów i sprzyja szczęśliwemu prowadzeniu interesów. Fortuna też oddawna jest na stronie Moskali. Nic oni cywilizacyi i ludom podbitym nieprzynoszą, żadnej ożywczej idei, żadnej cnoty niewpajają, nie dają szlachetnej dążności, ale umieją wszystko zużytkować, wszystko do siebie przyciągnąć, i umieją pomimo naśladownictwa na wszystkiem piętno swoje wycisnąć. Charakter tak giętki i zręczny, oddany w służbę idei niewolniczej caryzmu, robi Moskali niebezpiecznymi dla innych narodowości i cywilizacyi. Czy porzucą teraźniejszy kierunek i zamienią go na lepszy, ludzki, wolniejszy? oto jest pytanie wielkiej wagi. Niepowiem, żeby pomiędzy nimi nie było elementów wolności; nie powiem, żebym wątpił o ich ludzką, cywilizacyjną przyszłość. Mają oni zdolność skupiania się, wspólnego władania, mają instytucyę gminną