Strona:PL Agaton Giller-Opisanie zabajkalskiej krainy w Syberyi t. 1 153.jpeg

Ta strona została przepisana.

powodem niekształtności naczyń. Domieszawszy do masy szklannej pewną ilość węgla i zanurzywszy w takowej masie sztabki żelaza, Weber w ciągu doby otrzymuje stal, która po zahartowaniu nie ustępuje najlepszej stali. Za pomocą tejże masy szklannej, Weber pokrywa żelazo miedzią, srebrem i innemi metalami.^[1]

↑ Oto sposób, jakim Weber w hucie szklannej pokrywa żelazo różnemi metalami. Bierze funt piasku, funt potażu albo funt wody siarcznnej, albo wody z kwasem węglowym, 25 zołotnikow węgla drzewnego i to wszystko topi w tyglu z gliny ogniotrwałej. Następnie masę szklanną ostudziwszy tłucze na proszek, przesiewa go przez sito i wsypuje do metalowego kotła, a nalawszy wodą gotuje nieustannie mieszając. Kiedy szkło zupełnie rozgotuje się i zrobi się gęstem jak syrop, odsuwa kocioł od ognia, studzi go i wsypuje weń 10 zołotników drzewnego węgla i 5 zołotników niedokwasu tego metalu, którym chce pokryć żelazo. Jeżeli chce żelazo miedzią pokryć, proszek powyżej opisany miesza z siarczanem miedzi i pogrąża w nim żelazo. W piecu do robienia szkła proszek ów stopi się w kilka godzin a żelazo okrywa się miedzią, która tak głęboko wpaja się w niego, iż po starciu pilnikiem miedź jeszcze występuje na powierzchnią żelaza, jeżeli rozgrzawszy je do czerwoności, rzucimy w wodę. Stósownie do grubości warstwy, jaką zamierza pokryć żelazo, raz lub dwa razy zanurza żelazo w roztopionej miedzi.
Dla pokrycia żelaza srebrem lub cynkiem, bierze niedokwasy tych metalów; operacya zaś sama nie różni się od powyżej opisanej.
Przy operacyi pokrywania miedzią żelaza, jeżeli na funt masy szklannej daje funt węgla, żelazo nie okrywa się metalami, lecz zamienia się w przeciągu 12 godzin na doskonałą stal.
Czerwone, marmurkowe szkło robi następującym sposobem. Bierze: 1) glauberskiej soli (kudżyr-siarczan sody) 2) niedokwas cyny (zwany w fabrykach popiołem cynowym.) 3) Niedokwas cynku. 4) Octan miedzi. 5) Węglan magnezyi. 6) Wapno. 7) Piasek żółty. 8) Węgiel drzewny. Miesza to wszystko w następnej proporcyi: glauberskiej soli 1 pud 13 funtów, gdy się już rozpuści dodaje piasku 1 pud, octanu miedzi 2 funty 15 zołotników, cynowego popiołu 90 zołotników, niedokwasu cynku 50 zołotników, wapna 12 funtów, magnezyi 20 zołotników, węgla 48 zołotników. Gdy po zmieszaniu masa jest gętą jak kasza, kocioł zdejmują z ognia i masę przelewają w garnek, w którym się masa na zwyczajne szkło robi. Na trzeci dzień z tego materyału można już wyrabiać naczynia, lecz trzeba się starać, żeby gorąco w piecu nie zmniejszało się, jeżeli zaś jest zbyt wielkie gorąco, kolor szkła jest zbyt ciemny. Weber przysłany do Syberyi mając około lat 15, nie uczył się nigdzie chemii, ani fabrykacyi szkła i własną obserwacyą i doświadczeniem odkrył sposób robienia szkła czerwonego i pokrywania metalami żelaza. Później dowiedział się, że szkło podobne znane jest i w Czechach, gdzie go nazywają chisolitem, lecz nie jest tak piękne jak szkło Webera. Weber w tak młodym wieku posłany na wygnanie, sam się tu wykształcił; nauczył się po francuzku, rosyjsku, po niemiecku — nauczył się szlifierstwa, chemii, i gdyby nie los, który go rzucił w krainę pustą, pozbawioną pomocy naukowych, laboratoryj, gdyby nie wola rządu, która ręce i osobę jego przywiązała do niewdzięcznego dla wyższych zdolności miejsca, wynalazczy jego umysł doszedłby zapewno do ważnych odkryć.

[1] Oto sposób, jakim Weber w hucie szklannej pokrywa żelazo różnemi metalami. Bierze funt piasku, funt potażu albo funt wody siarcznnej, albo wody z kwasem węglowym, 25 zołotnikow węgla drzewnego i to wszystko topi w tyglu z gliny ogniotrwałej. Następnie masę szklanną ostudziwszy tłucze na proszek, przesiewa go przez sito i wsypuje do metalowego kotła, a nalawszy wodą gotuje nieustannie mieszając. Kiedy szkło zupełnie rozgotuje się i zrobi się gęstem jak syrop, odsuwa kocioł od ognia, studzi go i wsypuje weń 10 zołotników drzewnego węgla i 5 zołotników niedokwasu tego metalu, którym chce pokryć żelazo. Jeżeli chce żelazo miedzią pokryć, proszek powyżej opisany miesza z siarczanem miedzi i pogrąża w nim żelazo. W piecu do robienia szkła proszek ów stopi się w kilka godzin a żelazo okrywa się miedzią, która tak głęboko wpaja się w niego, iż po starciu pilnikiem miedź jeszcze występuje na powierzchnią żelaza, jeżeli rozgrzawszy je do czerwoności, rzucimy w wodę. Stósownie do grubości warstwy, jaką zamierza pokryć żelazo, raz lub dwa razy zanurza żelazo w roztopionej miedzi.
Dla pokrycia żelaza srebrem lub cynkiem, bierze niedokwasy tych metalów; operacya zaś sama nie różni się od powyżej opisanej.
Przy operacyi pokrywania miedzią żelaza, jeżeli na funt masy szklannej daje funt węgla, żelazo nie okrywa się metalami, lecz zamienia się w przeciągu 12 godzin na doskonałą stal.
Czerwone, marmurkowe szkło robi następującym sposobem. Bierze: 1) glauberskiej soli (kudżyr-siarczan sody) 2) niedokwas cyny (zwany w fabrykach popiołem cynowym.) 3) Niedokwas cynku. 4) Octan miedzi. 5) Węglan magnezyi. 6) Wapno. 7) Piasek żółty. 8) Węgiel drzewny. Miesza to wszystko w następnej proporcyi: glauberskiej soli 1 pud 13 funtów, gdy się już rozpuści dodaje piasku 1 pud, octanu miedzi 2 funty 15 zołotników, cynowego popiołu 90 zołotników, niedokwasu cynku 50 zołotników, wapna 12 funtów, magnezyi 20 zołotników, węgla 48 zołotników. Gdy po zmieszaniu masa jest gętą jak kasza, kocioł zdejmują z ognia i masę przelewają w garnek, w którym się masa na zwyczajne szkło robi. Na trzeci dzień z tego materyału można już wyrabiać naczynia, lecz trzeba się starać, żeby gorąco w piecu nie zmniejszało się, jeżeli zaś jest zbyt wielkie gorąco, kolor szkła jest zbyt ciemny. Weber przysłany do Syberyi mając około lat 15, nie uczył się nigdzie chemii, ani fabrykacyi szkła i własną obserwacyą i doświadczeniem odkrył sposób robienia szkła czerwonego i pokrywania metalami żelaza. Później dowiedział się, że szkło podobne znane jest i w Czechach, gdzie go nazywają chisolitem, lecz nie jest tak piękne jak szkło Webera. Weber w tak młodym wieku posłany na wygnanie, sam się tu wykształcił; nauczył się po francuzku, rosyjsku, po niemiecku — nauczył się szlifierstwa, chemii, i gdyby nie los, który go rzucił w krainę pustą, pozbawioną pomocy naukowych, laboratoryj, gdyby nie wola rządu, która ręce i osobę jego przywiązała do niewdzięcznego dla wyższych zdolności miejsca, wynalazczy jego umysł doszedłby zapewno do ważnych odkryć.

[1]