Strona:PL Agaton Giller-Opisanie zabajkalskiej krainy w Syberyi t. 1 197.jpeg

wśród tłumu zbrodniarzy, i z małym wyjątkiem dzisiaj wszyscy prawie niechodzą do robót i doznają pełnego względności obejścia się ze strony górniczych urzędników, co nie mały tym ostatnim zaszczyt robi.
 Instytucya przymusowych albo katorżnych robót w zasadzie jest dobrą i korzystną instytucyą. Spółeczeństwo, mówią niektórzy, człowieka, który mu szkodzi, nie ma prawa śmiercią karać; wszyscy się jednak na to zgodzą, że ma prawo odebrać mu wolę a zmuszając go do pracy, skorzystać z jego osoby, wynagradzając sobie takim sposobem krzywdę, jaką mu występek jego wyrządził. Nie jeden z występnych wzięty w kluby dozoru i pracy, może się poprawić i poprawia się rzeczywiście, a nawet zostaje znowuż korzystnym członkiem spółeczeństwa.
 Powiedzieliśmy, że w zasadzie instytucya karna robót jest dobrą, w zastósowaniu zaś, przez lenistwo, niedbalstwo władzy, zasada dobra wypacza się i instytucya stała się szkodliwą dla spółeczeństwa.
 Gdyby zbrodniarzy klasyfikowano, podzielono ich na grupy i każdą oddano pod szczególny dozór kapłana, któryby każdego przeszłość, usposobienie dobrze poznał i pobudzał do skruchy, wzniecał moralność i niedopuszczał zwierzęcego z nimi obejścia się, spółeczeństwo nie długoby czekało na poprawę zbrodniarza, co powinno być celem i skutkiem karnych instytucyj. Obecnie trzymają tylko aresztantów w kopalniach dla jednych robót, strona ich duchowa i moralna jest zupełnie zaniedbana: młody ze starym, występny z niewinnym śpią na jednym tapczanie; obecność ich jest bez osłody, przyszłość smutną, postępowanie z nimi nieludzkie, aresztant więc rzadko się poprawia. W kopalniach karyjskich znajduje się tylko jedna cerkiew i to pod namiotem; jeden pop nie jest w stanie i nie może wypełnić obowiązku zwiastuna dobrej nowiny. Postępowanie surowe ma cechy ciągłej zemsty, które zamiast łagodzić i poprawiać zbrodniarza, zajątrza go bardziej. Aresztanci niemają wypoczynku i w święta muszą pracować; złączenie zaś starych zbrodniarzy z młodymi, którzy nieraz stali się tylko ofia-