Strona:PL Agaton Giller-Opisanie zabajkalskiej krainy w Syberyi t. 1 233.jpeg

ścinni, nigdy nie zdradzą, podatki płacą nie wielkie i naród nie jest uciśniony; potrzeba ci pieniędzy, wiec bez trudności znajdziesz kredyt, bo Turek ci zaufa i da na bydło i gospodarkę ile zechcesz pieniędzy. A tu jakże inaczej! Ludzie niegościnni, uciśnieni, jeden drugiemu nie wierzy, oszukują się na każdym kroku... och! lepiej żyć pod Turkiem. Czyż teraz, jako pochodzącego z ziemi należącej do Turcyi, nie zwrócą mnie do kraju? czyż sułtan ludzi swoich nie zażąda?» Myśl, że może powrócić do kraju swego, poruszyła spokojny wyraz jego twarzy; widocznie radował się i cieszył. Niechciałem pozbawić go przyjemnych marzeń; niechaj się łudzi, wszak złudzenie jest jedyną pociechą niewolnika. Ileż to ono przyczynia się do przetrwania niewoli? Ono odpycha rozpacz i odsuwa zupełny upadek..... niechaj się więc łudzi, niechaj marzy i osładza ponure a cierpkie dni niewoli.
 Skończył rozmowę, ja milczałem, przeniosłem się bowiem myślą do jego ojczyzny; myślałem o jego nieszczęśliwym kraju, który przez wieki był piłką rzucaną sobie przez sąsiadów, jabłkiem niezgody między Turcyą a Polską, później między Turcyą a Moskwą; i Węgrzy a z nimi i Austryacy mieli tam swoje interesa, swoje wpływy, i ich ręce przeciągały się do tych naddunajskich księstw, które nie mając nigdy zupełnej niepodległości, tuląc się i garnąc to znowuż zdradzając rozmaite opieki, przetrwały przecież do naszych czasów, winne jedynie byt swój zawiści sąsiadów. Historya Multan i Wołoszczyzny jest smutną ale ciekawą. Polska w tym kraju chciała się usadowić jako w przedmurzu swojem, pewna w takim razie swych granic i straszna dla Turcyi zagrażającej wówczas całej Europie. Tylko pod Polski opieką Rumunowie mogli rozwinąć swoją narodowość, zabezpieczyć wolność, tylko w przymierzu z nią dzisiaj i przy jej niepodległości mogą być niepodległymi. Na tym kraju, jako na wrotach do Turcyi, położyła Moskwa po upadku Polski swoją rękę i nie zdejmie jej, dopóki nie wyrzecze się zaborczych planów na wschodzie. Dopóki Multany graniczyć będą z Moskwą, dopóty wolność ich będzie zagrożoną, a egzystencya niepewną! Jaka będzie ich przyszłość? jakie losy zapewni im nowa z księciem Kuzą organizacya i położenie zapewnione im przez traktat paryzki? Czyż wzmogą