co pochodzi zapewne od sposobu jeżdżenia właściwego Rossyanom. Nie tylko bowiem zaprzęgają często w Rossyi po cztery konie obok, ale boczne konie przyzwyczajone są zwykle trzymać głowę na bok, przez co zajmują nie mało miejsca. Drogi więc muszą być dość szerokie, żeby dwie tym sposobem zaprzężone czwórki, lecące cwałem,—gdyż w Rossyi jeŻdżą zwykle cwałem od jednej stacyi do drugiej,—mogły wygodnie rozminąć się z sobą.
Tuż za Petersburgiem opuścili nasi podróżni prostą drogę do Moskwy i zwrócili na prawo ku miasteczku Carskie-Sioło, ażeby obejrzeć znajdującą się tam cesarską letnią rezydencyę. Miasteczko to leży na stoku podwyższonej równiny, rozciągającej się o 15 do 20 wiorst od Newy i odnogi Fińskiej; pałac zaś na samej wyżynie. Budowa ta jest bardzo wspaniałą i przypomina architekturą swoją pałac wersalski. Za pałacem ciągnie się ogród, w którym zaledwo pierwsza zieloność wtedy ukazywać się zaczęła; dzień był piękny, pogodny, termometr w południe wskazywał 15° R.
W pierwszéj, na 33 wiorsty od Petersburga oddalonéj stacyi, zwanéj Iżora, wrócono znowu na trakt moskiewski. Z tą stacyą kończą się także uprawne pola, i podróżni wjechali w gęsty, po większéj części błotnisty las, przez który jechali całą noc. O godzinie 7 rano przybyli do Nowgorodu, starożytnego, niegdyś tak sławnego Hanzeatyckiego miasta. Ma ono piękne położenie na prawym przegu Wołchowa, w miejscu gdzie ta rzeka wychodzi z jeziora Ilmenu. Mała tylko część miasta z dawnym Sofijskim Soborem, jedyną budową, zachowaną z owéj wielkiéj przeszłości Nowgorodu, leży na lewym, zachodnim brzegu rzeki.
Do niego prowadzi most, z którego odkrywa się obszerny widok w górę Wołchowa, i w dół ku Ilmenowi, który wówczas pokryty był jeszcze lodem.
Po kilkugodzinnym pobycie w tém mieście, ruszono dalej. Piękny kamienny most z żelaznemi poręczami prowadzi przez mały Wołchow, i podobny także przez następującą po nim Mstę. Ale ponieważ ten ostatni był jeszcze niedokończony, musiano przewozić się promem przez rzekę. Rzeka ta, równie jak Mały Wołchow, wpada nie daleko od téj ostatniej, na wschód od wypływu Wielkiego Wołchowa, w północną część Ilmenu. Po za Mstą leży wieś Bronnicy, pod którą z południowo-
stkie ludniejsze miasta i miasteczka leżały w bok téj linii, poprowadzono więc drogę na główniejsze miasta, Nowgorod, Torżok, Twer i t. d. Wprawdzie, droga ta, zamiast wymierzonych z początku 595 wiorst, przedłużoną tylko została o 133 wiorsty. (Wiadomo, że od r. 1851 Petersburg połączony jest z Moskwą drogą żelazną).
