z krzyżem na szczycie. Te cebulkowate wypukłości są pokryte żelazną lub miedzianą blachą, zielono pomalowaną, w soborach zaś Kremlu grubo wyzłacaną, i oprócz tego znajduje się na tych ostatnich w górę obrócony półksiężyc, na którym krzyż. Oprócz téj ogólnéj fizyognomii różnią się kształty wież pomiędzy sobą w pojedynczych częściach, jak to ma szczególnie miejsce w kościele Świętego Bazylego (Wasili Błażenny) w Kitaj-Gorodzie, którego pokrycie składa się całkiem z licznych kopuł i wież, zupełnie różnych pomiędzy sobą, które szczególnością swych kształtów i rozmaitością sprzecznych kolorów rażą wprawdzie, ale razem w wysokim stopniu obudzają podziwienie i zajęcie.
Car Iwan Wasilewicz Groźny kazał ten kościół zbudować pewnemu Włochowi w r. 1554, na pamiątkę zdobycia Kazania. Kiedy był już gotowym, miał on architekta zapytać, czy czuje się na siłach, nakreślić plan do nowego wspanialszego gmachu, i gdy ten w swéj próżności zapewnił, że może, kazał mu oczy wyłupić.
Wszystkie te wieże, które nadają Moskwie tak odrębną powierzchowność, są wyprowadzone z kamienia i stoją po większéj części osobno, tak, że przez pożar 1812 r. nie wiele ich uszkodzonych zostało. Moskwa więc przez ten pożar nic albo mało co straciła na swéj narodowéj fizyognomii, zwłaszcza, że ta część Kremla, która przez Napoleona wysadzoną była w powietrze, zupełnie w tymże samym guście odnowioną została.
W nowszych czasach Moskwa stała się znakomitém fabryczném miastem[1]. Liczba rękodzielni wynosi 151 z 3500 robotnikami; fabryk 565 z 40,000 robotnikami; zakładów przemysłowych 3897 z 25,000 robotnikami[2]. Pomiędzy rękodzielniami, znajduje się 27 skórzanych, tyleż mydła i świec; pomiędzy fabrykami, 78 płóciennych, 58 farbierni, 49 drukarni płócienek, 35 materyj bawełnianych, 33 jedwabnych i półjedwabnych. Liczba mieszkańców, według obliczenia w 1850 r., wynosi 373,800.
Moskwa leży pod 550° 46′ szer., a więc 4° 10′ na południe i 7° 18′ na wschód od Petersburga. Ma ona bezwzględnéj wysokości 67 sążni, wówczas kiedy Petersburg wznosi się tylko nad powierzchnią morza na 3 sążnie. Wiosna i lato są w Moskwie cieplejsze, jesień i zima zimniejsze niżeli w Petersburgu, który ma prawie klimat nadbrzeżny, lubo ku zachodowi rozciąga się bardzo wązki pas morza, a ku wschodowi i pół-
