bywa zwykle płócienną, nie pokrywającą szyi. Na nią wkłada się pewien rodzaj surduta czyli kaftana (Arszaluk), najczęściéj z jedwabnéj materyi w pasy, z przodu pętlicami zapinany, sięgający aż do kolan i pasem (Kuszak) przepasany; na tém jest jeszcze otwarty z przodu, długi, z szerokiemi połami surdut, jak nasze szlafroki, który rzadko czarny, jak u polskich żydów, ale najczęściéj jest światłego koloru. Taki jest ubiór bogatszy tatarskich kupców. Tatarscy chłopi, woźnice i rzemieślnicy noszą na prostéj bez żadnych ozdób, mycce, kończasty biały bez brzegów kapelusz pilśniany, i zamiast szerokiego otwartego surduta długą, około szyi i ramion kolorowemi nićmi wyszywaną koszulę; daléj, błękitne zwykle płócienne majtki; nogi zaś okręcają szmatami, na które kładą pilśniane trzewiki. W dni uroczyste tylko noszą turban, tym sposobem, że około wysokiego kończastego kapelusza okręcają cienką, białą wełnianą lub bawełnianą chustkę, tak, że tylko wierzch kapelusza widać.
Kazańscy Tatarowie co do budowy ciała i zdolności umysłowych należą do szlachetniejszych ludów. Twarz ich jest owalną, oczy czarne i żywe, nos zwykle orli, usta małe, zęby białe, cera, jak plemienia Kaukazkiego, biała i rumiana. Zwykle są średniéj urody, wysmukli, rzadko otyli. Wszystkie ich ruchy są zręczne, przyzwoite, często szlachetne Kobiety ich są małego wzrostu i często różem oszpecone.
Tatarowie mają niepospolite zdolności umysłowe, ale islamizm do pewnego tylko stopnia dozwala im się kształcić. Szkoły ich są dobrze urządzone, prawie wszyscy umieją czytać, pisać i rachować na ruskich szczotach; mają pewien rodzaj literatury[1], i z gorliwością zgłębiają Koran. Znajduje się także kilka szkół wyższych, gdzie wykładają języki arabski i perski. Mołły ich odbywają nauki szczególnie w Gargali, dwie mile od Orenburga, gdzie jest sławna tatarska szkoła. Wiele z nich także udaje się do Buchary, gdzie, wedle ich twierdzenia, ma się znajdować siedlisko wielkiéj uczoności. Z Bucharą mają oni szczególnie liczne związki[2], jużto handlowe, już religijne. Te ostatnie rząd rossyjski starał się przeciąć, ustanawiając środkowy punkt mahometańskiéj duchownej władzy w Ufie, przez ustanowienie Muftego, któremu powie-
- ↑ Tatarski język ma takie same na Wschodzie znaczenie, jak francuzki na Zachodzie. Na wschód, od Persyi aż do Chin, na zachód, we wszystkich tureckich krajach, nawet w Tunisie, można się za jego pośrednictwem rozmówić. Wędrowni ormiańscy poeci, improwizatorowie, którzy w Persyi i Małéj Azyi w długich poematach opiewają czyny bohaterów, wyrażają się wszyscy w tatarskim języku.
- ↑ Często można widziéć w Kazaniu bucharakich kupców. Kupują oni tam chętnie tatarskie kobiety, szczególnie dziewczynki od 12 do 13 lat.
