Strona:PL Aleksandra Humboldta Podróże po Rossyi 01.djvu/089

Ta strona została przepisana.

szyła, i teraz w większej części zastępuje ją stara miedziana moneta, którą przerabiają dlatego, że wybitą była na nadto nizką stopę.
Miedź dostarczaną bywa z wyżej wspomnianych rządowych i prywatnych hut w zlewkach siedm werszków[1] długich, werszek szerokich, a ćwierć werszka grubych. Zawiera ona w sobie niekiedy cokolwiek złota i srebra, ale ilość tych metalów tak jest małą, że oddzielenie ich nie pokryłoby kosztów; przeto nie zwracają na nie uwagi. Mennica[2] posiada ośm pieców, w których miedź się rozpuszcza. Przed niemi leżą formy, w półkole czugunem spojone. W te formy roztopiona miedź zlewa się rynnami z pieców i nadaje się im przez to kształt graniastosłupów, około dwudziestu funtów ważących.
Gdy te sztuki mają być przerobione na monetę, kładą je do innego pieca, rozpalają i wałkują pomiędzy dwoma wielkiemi walcami z czugunu, poruszanemi przez wodne koło; trzy razy operacya ta powtarza się po każdorazewem rozpaleniu, czwarty raz zaś na zimno, dopóki zlewki nie nabędą należytej grubości do wybijania z nich monety. Później przenoszone są do osobnej izby, gdzie przez horyzontalnie poruszane machiny, z wielkiem zaoszczędzeniem czasu, rzną się na blaszki do sztuk dwukopiejkowych.
Kiedy Erdmann zwiedzał mennicę w roku 1816, było dziesięć takowych machin, ale liczba ich miała być podwojoną. Machiny te składają się z długiego walcowatego żelaznego pręta w poziomem położeniu, mającego na obu końcach po dwa rzezaki (dwa na brzegach zaostrzone stalowe stemple wielkości mającej się bić monety), które przypadają do dwóch naprzeciwległych dziur w stalowej plicie. Za pomocą walca z wypukłością, pręty te obracają się w jedną i drugą stronę tak, że rzezaki naprzemian zakrywają i odkrywają otwory plit stalowych. Podczas gdy odkrywają, jeden robotnik wysuwa zlewek stalowy z otworu, tak, że przy powrocie pręta z rzezakami odcinają się dwie sztuki razem. Tym sposobem prosty ten mechanizm przy każdym obrocie machiny dostarcza cztery sztuki miedzianych blaszek.

Odcięte sztuki bywają potem rozpalane i wrzucane do wydrążonego drewnianego walca, opatrzonego wielu otworami, ażeby, gdy ten poruszany siłą wody obraca się na swej osi, były wytarte i oczyszczone od trzymającego się ich powierzchni niedokwasu. Działanie to trwa zwykle kilka godzin, po upływie których wyjmują się sztuczki miedzi z wal-

  1. Werszek wynosi 1¾ cala.
  2. Następujące opisanie bicia miedzianej monety wyjęto z Erdmann’a: Wiadomości służące do poznania Rossyi, t. 2, str. 111.