Widziałem jeszcze dzieci moich troje,
Jak one między dniem piątym a szóstym,
Jedno po drugiem popadały w koło!
Oślepły z żalu, począłem omackiem
Czołgać się, w kolej do każdego z synów...
Dwa dni po śmierci jeszcze ich wołałem...
I głód nakoniec przemógł nad boleścią!.[1].“
Gdy przestał mówić — wywróciwszy oczy
Znów porwał czaszkę nieszczęsną zębami,
Które do kości jak u psa stężały.
O Pizo! hańbo okolicznych ludów
Pięknego kraju, kędy si podzwania,[2]
Gdy karać ciebie lenią się sąsiady,
Oby z miejsc swoich Capraja, Gorgona,
Powstały razem i stanęły tamą
Przy ujściu Arno, aby jego wody
Wszystkich mieszkańców twoich zatopiły![3]
Jeżeli bowiem hrabię Ugolino
Wieść obwiniała, że on zdradził ciebie
I wrogom twoje poodawał zamki,
Toć synów jego nie powinnaś była
Oddawać za to na tak srogą mękę.
O Teby nowe![4] Sam wiek niedojrzały
Już uniewinniał Hugo i Brigata,[5]
I tamtych obu w pieśni mej wspomnianych.[6]
Przeszliśmy dalej, kędy lód okrutny
Inne znów duchy dręczy w łonie swojem,
Już nie w dół twarzą, lecz na wznak leżące.[7]
- ↑ Niektórzy z nowszych wykładaczy rozumieją, jakoby Ugolino z głodu jadł własne dzieci swoje. — Wpatrując się pilnie w tok całego opowiadania, zdaje mi się, że Ugolino mówiąc: I głód nakoniec przemógł nad boleścią (Poscia piu' che'l dolor, poté il digiuno), daje tylko do zrozumienia, że kiedy najstraszliwsza boleść zabić go niemogła, głód nakoniec okazał się od niej silniejszym i Ugolino skonał, we dwa dni po śmierci synów swoich.
- ↑ Dante nazywa Pizę hańbą ludów za to, że w niej dokonało się męczeństwo Ugolina i dzieci jego: mówiąc zaś, że Piza jest hańbą ludów pięknego kraju, kędy si podzwonia (del bel paese là dove il si suona) rozumie niewątpliwie Włochy. — Dante w innem dziele (de Vulgari eloquentia cap. VIII.) dzieli języki według tego jakiego używają wyrazu twierdzenia; a mianowicie ludy zachodniej Europy, twierdząc, mówią albo ce, albo oui, albo si. — Pierwsze oznacza Hiszpanów, drugie Francuzów, trzecie Włochów.
- ↑ Capraja i Gorgona, wysepki leżące na morzu Tyreńskiem, niedaleko od ujścia Arno.
- ↑ Dante nazywa Pizę nowemi Thebami (Novella Tebe) dla tego, że Theby starożytne sławne były z wielu okrutnych czynów, które się w nich dokonały.
- ↑ Hugo (Uguecione), drugi syn Ugolina; Brigata, miano wnuka jego Nino.
- ↑ To jest Anzelmuccio i Gaddo.
- ↑ Poeci wstępują w trzeci obręb dziewiątego piekieł koła, nazwany Ptolemaidą albo Ptolomeją, od imienia Ptolomeusza, który pogwałcił prawo gościnności i zdradził Wielkiego Pompejusza.
