Strona:PL Alighieri Boska komedja 340.jpeg

 8. Wirgiljusz, symbol rozumu ludzkiego, ze skromnością godną uwielbienia, zostawia do rozwiązania wątpliwość religijną tej, która w poemacie Dantego zjawia się jako symbol teologji t. j. Beatricze.
 10. Sordello Mantuańczyk, był jednym z najsławetniejszych trubadurów XIII. wieku: pisał w języku prowansalskim.
 11. Zdaniem Dantego mniej byłoby wstydu dla Italji, gdyby Justynian cesarz, odebrawszy ją od Gotów, niebył ją udarował zbiorem praw doskonałych, przez niego, a raczej za jego panowania, sporządzonym.
 12. Przytyk to, jak mniemają powszechnie, do Gwelfów i w szczególności do kurji Rzymskiej, która zapominając o nauce Chrystusa, że należy oddać cesarzowi, co jest cesarskiego, i wdając się w rządy, była jednym z najgłówniejszych czynników opłakanego stanu Włoch w owym czasie.
 13. Mowa tu o Albercie, synu Rudolfa Habsburskiego, który będąc obranym na cesarstwo w r. 1298, nie chciał przybyć do Italji; ten Albert zginął w r. 1308 śmiercią gwałtowną, z rąk synowca swego Jana Austryjackiego.
 14. Montecchi e Capeletti (czyli Capuletti) rodziny gibellińskie z Werony; Monaldi e Filipeschi — takież rodziny z Orvieto.
 15. Santafiore — zamek i hrabstwo w pobliżu Sienny, z powodu niedbałego i słabego rządu, przepełnione były wszelkiego rodzaju gwałtami i rozbojem.
 16. U Rzymian wielu było ludzi sławnych z imieniem Marcella; tu mowa zapewne o tym Marcellu, który był przeciwnikiem zamysłów Juliusza Cezara, a którego Lukan nazywa Marcellusque loquax (Phars. L. I. v. 313).
 17. Jest to ironja, przepełniona goryczą, a płynąca z serca Poety, który kraj swój nad wszystko miłował i niemógł bez oburzenia patrzeć na bezład w nim panujący.