Strona:PL Allan Kardec - Księga duchów.djvu/152

istniała lub nie istniała przed ciałem; gdy istniała, jakie jej było położenie? czy posiadała samowiedzę; gdyby nie posiadała samowiedzy, wychodziłoby na to, jak gdyby istotnie nie istniała; kiedy posiadała swą osobistość, musiała tedy być postępową albo bierną; tak w jednym jak w drugim wypadku, jaki będzie stopień, do którego mogła była ona dojrzeć w ciele? Zgodnie z upowszechnioną wiarą, przypuśćmy, że dusza bierze swój początek razem z narodzeniem się ciała, albo co na jedno wychodzi, że przed jej wcieleniem się, posiadała tylko same przymioty przeczące; wychodząc ztąd, postawimy następujące pytania:
 1. Dla czego dusza okazuje tyle zdolności tak różnych i niepodległych od pojęć, które w niej zaszczepione zostały przez wychowanie?
 2. Zkąd pochodzą nadzwyczajne zdolności u niektórych dzieci, w młodym jeszcze wieku, do pewnej jakiej sztuki lub nauki, gdy tymczasem inne pozostają w stanie mierności albo niższości przez całe życie?
 3. Zkąd pochodzą u niektórych, tak zwane pojęcia wrodzone lub wewnętrzne, gdy takowrych u innych dopatrzyć nie można?
 4. Zkąd pochodzą u niektórych dzieci instynkta wrcześne do cnót lub zbrodni, wrodzone pojęcie o godności lub służalstwie, sprzeciwiające się zaszczepionym pojęciom?
 5. Dla czego, pomijając wychowanie, niektórzy ludzie więcej postępują od innych?
 6. Dla czego mamy dzikich i ucywilizowanych ludzi? Gdybyś wziął dziecko Hotentota od piersi, i wychował je w najpierwszem liceum, zdaje się, że z niego nigdy nie potrafisz stworzyć takiego Laplace’a lub Newtona?
 Pytamy, gdzie jest filozolja lub teozofja, któraby nam potrafiła rostrzygnąć te pytania? Dusze są sobie równe przy narodzeniu albo nierówne, jest to niewątpliwem. Gdyby były równe, po co zdolności tak nierówne? Zapewne, powiedzą niektórzy, zależy to od organizmu? ależ byłoby to najmonstrualniejsze i najniemoralniejsze zdanie! Człowiek staje się wtedy maszyną, igraszką materji; nie jest już odpowiedzialnym za swe czyny i wszystko może złożyć na karb swej natury ułomnej. Gdy są