Strona:PL Allan Kardec - Księga duchów.djvu/16

 Pierwiastkiem żywotnym, pierwiastek życia materjalnego i organicznego, nie zważając na jego źródło, a który jest wspólny wszystkim istotom żyjącym, począwszy od człowieka i kończąc na roślinie. Życie cielesne, po usunięciu z niego zdolności myślenia, istnieć może; pierwiastek żywotny staje się tu wyraźnym i niepodległym. Słowo żywotność (la vitalité) w zupełności nie określa tego pojęcia. Dla jednych, pierwiastek żywotny jest właściwością samej materji, skutkiem, który się tworzy, wtedy gdy materja znajduje się w pewnych warunkach; podług innych, a jest to zdunie najwięcej upowszechnione, zawiera się on w płynie szczególnym, rozlanym we wszechświecie, którego cząstkę każda istota podczas życia swego pochłania i przywłaszcza, podobnie jak się to dzieje z ciałami nieożywionemi, gdy one chwilowo pochłaniają w siebie promienie światła; podług zdania zaś innych, byłby to płyn żywotny (le fluide vital), który jest niczem innem jak płynem elektrycznym uźwierzęconym (animalisé), zwiącym się także, płynem magnetycznym, płynem nerwowym itd.
 Pomimo to mamy fakt niezaprzeczony, oparty na powszechnem doświadczeniu: że wszystkie istoty organiczne zawierają w sobie siłę wewnętrzną, która jest przyczyną objawu życia, dopóki ta siła istnieje; następnie że życie materjalne jest wspólne wszystkim istotom organicznym, i jest niezależne od pojętności i od myśli; pojętność i myśl są to bowiem właściwości pewnych tylko organów; i nakoniec, że pomiędzy rodzajami organicznemi, obdarzonemi pojętnością i myślą, znajduje się jeden, obdarzony szczególniejszym zmysłem moralnym, który nadaje mu niezaprzeczoną wyższość nad wszystkiemi innemi — tym rodzajem jest ród ludzki.
 Łatwo pojąć, że w znaczeniu jego wielorakiem, pojęcie o duszy nie wyłącza ani materjalizmu, ani panteizmu. Podług jednego lub drugiego określenia, spirytualiście zapewne przyjdzie z łatwością zrozumieć dusze, nie ubliżając wcale wyraźnej istocie niematerjalnej, którą nazwać może jak mu się podoba. Słowo to nie jest więc wyrazicielem stale określonego zdania: