Strona:PL Allan Kardec - Księga duchów.djvu/316

 Jest to jeden z najgorszych uczynków. Każdy kto ma prawo“rozkazywać, jest odpowiedzialny za zbytek pracy, jakim obciąża swych podwładnych, bo przekracza prawo Boże.“ (273.)
 685. Na starość czy wolno odpoczywać człowiekowi?
 „Tak jest, ma prawo do tego w miarę sił swoich.“
 — Gdzie szukać wypada źródeł do utrzymania starca, który już pracą sam sobie wystarczyć nie może?
 „Silniejszy pracuje na słabszego; w braku rodziny, społeczność powinna zastępować jej miejsce: jest to prawo miłosierdzia.“
 Niedostatecznem jest powiedzieć człowiekowi, że obowiązkiem jego pracować, trzeba jeszcze, aby każdy znajdywał zatrudnienie, co jednak nie zawsze się zdarza. Gdy ustanie pracy rozciąga się na powszechność, działa ono wtedy podobnie innym klęskom, jak n. p. głód powszechny. Nauki ekonomiczne szukają, na to lekarstwa w ustanowieniu równowagi pomiędzy podażą a pokupem; lecz równowaga ta, przypuszczając ją za możebną, będzie miała zawsze pewne przestanki, w których zawsze trzeba będzie żyć robotnikowi. Jest jeden pierwiastek, dotąd niedostatecznie rozważony, bez którego nauka ekonomiczna staje się tylko teorją, takowym jest wychowanie, nie mówimy tutaj o wychowaniu umysłowem, lecz o wychowaniu moralnem; nie mówimy o wychowaniu moralnem z książek, lecz o takim, które zależy na kształceniu charakterów i które dają zwyczaje, albowiem wychowanie jest sumą zwyczajów nabytych. Gdy pomyślimy o mnóstwie osób rzucanych co dnia w nurty mas ludowych, bez zasad, bez hamulca, i porzuconych własnemu instynktowi, czy powinniśmy dziwić się niszczącym skutkom, jakie ztąd wypływają? Gdy nauka ta zostanie poznaną, pojętą i nprawianą, człowiek wtedy sam wniesie pierwiastek porządku i oględności, tak dla siebie jak zarównież i dla tych, co go otaczają; szacunek dla tego, co zasługuje być szanowanem; obyczaje, które mu łatwiej dopomogą przebywać nieuniknione ciężkie dnie. Nieporządek i nieoględność są to dwie rany społeczne, dające się uleczyć za pomocą dobrze