się pod względem moralnym, co również zostało zaprzeczona przez doświadczenie.
786. Historja wskazuje nam mnóstwo narodów, które w skutek doznanych wstrząśnień, powróciły znowu do stanu barbarzyństwa; gdzie odszukać tutaj prawa postępu?
„Gdy dom twój grozi zwaleniem się, burzysz go wtedy aby zamiast niego postawić nowy, trwalszy i wygodniejszy, dopóki jednak nie odbudujesz go, panuje w mieszkaniu twem zamęt i nieporządek.“
„Rozumiesz: będąc biednym, zamieszkiwałeś lepiankę, a gdyś został bogaczem, opuszczasz ją, by mieszkać w pałacu. Po tobie zamieszkuje twoją lepiankę inny biedak, co się z niej cieszy, bo przedtem nic miał żadnego dachu, gdzie by głowę swoją ukrył. Wiedz i o tem, że Duchy, co się wcieliły w naród upadły, nie są te same, które się wcielały za czasów jego świetności; te co przebywały ongi, i które należały do więcej postępowych, poszły do przybytków doskonalszych, gdzie się dalej rozwijały, gdy tymczasem ich miejsca zajęły inne, mniej posunięte, by takowe w swoją kolej opuścić.“
787. Czy istnieją rasy z przyrodzenia przeciwne postępowi?
„Tak jest, lecz takie nikną cielesnie z dniem każdym.“
— Jaki jest los przyszły dusz, co ożywiały te rasy?
„Przyjść muszą i ono do doskonałości, przechodząc przez inne żywoty; Bóg nikogo nie wydziedziczył.“
— Takim sposobem mogli być dawniej ludożercami ludzie najucywilizowańsi?
„Sam byłeś nim kilkakrotnie, zanim zostałeś tem, czem jesteś obecnie.“
788. Narody są to jednostki zbiorowe, podobnie pojedynczej jednostce przechodzące przez stan dziecięcy, wiek dojrzały i zgrzybiałość; prawda ta została sprawdzoną dziejami w starożytności, czy ztąd nie wypada wnosić, że i narody najucywi-
