Strona:PL Allan Kardec - Księga duchów.djvu/377

okoliczności, w każdym jednak razie pozostaje nam swoboda robić to, albo nie robić. Takim sposobem w stanie Ducha wolna wola istnieje w wyborze żywota i prób, a w stanie cielesnym, w zdolności opierania się albo w uleganiu skłonnościom, którym się dobrowolnie poddajemy. Do wychowania należy zwalczyć złe skłonności; może ono skutecznie oddziaływać, gdy będzie oparte na głębszem poznaniu strony moralnej człowieka. W skutek znajomości praw, rządzących stroną moralną, dojdzie się do jej zmienienia, podobnież jak zmienia się umysł przez naukę, temperament przez hygjenę.
 Duch wyzwolony z materji, w stanie błąkania się, robi wybór przyszłego swego żywota cielesnego stosownie do stopnia doskonałości, do jakiego dójść potrafił, i w tem jak powiedzieliśmy okazuje się jego wolna wola. Wolność ta nie ginie przy wcielaniu się; jeśli się podda wpływowi materji, to jest dowodem, że wybrał próby po nad siły swoje, w takim razie wolno mu prosić o pomoc Boga do przebycia ich. (337).
 Bez wolnej woli nie ma przewinienia w złym uczynku, ani zasługi w dobrym; jest to tak powszechnie znane, że w świecie mierzą zawsze naganę lub pochwałę w stosunku do zamiaru t. j. do woli; owóż, kto powiada wola, ten mówi wolność. Człowiek nie powinien szukać obrony dla swych występków w organizmie, pod warunkiem zrzeczenia się rozumu i człowieczeństwa oraz zaliczenia siebie pomiędzy bydlęta. Jeśli tak się dzieje ze złem, podobnież ma się i z dobrem; lecz gdy człowiekowi uda się zrobić co dobrego, dokłada wtedy wszelkich usilności do podniesienia takowego, co dowodzi, że się instynktowo nie zrzeka, pomimo zdania teoretyków, najpiękniejszego przywileju swego rodu: wolność myślenia.
 Przeznaczenie tak jak go pospolicie pojmują, przypuszcza naprzód powzięte i nieodwołalne postanowienie wszystkich wypadków życia, jaką by nie była ich doniosłość. Gdyby istniał taki stan rzeczy, natenczas człowiek byłby prostą machiną. Po co mu wtedy mieć rozum, gdy zostaje pod panowaniem losu we wszystkich swych czynnościach? Podobna nauka jeśliby była prawdziwą, musiałaby zniszczyć wszelkie pojęcie o wolności; czło-