liturgicznem, są zboczeniem od zwykłych praw natury; odrzucając je przeto, odrzuca się i samą podstawę religji. Nie z tego jednak stanowiska chcemy się zapatrywać. Duchownictwo nie potrzebuje zastanawiać się nad tem czy są cuda lub nie, t. j. czy Bóg mógł odstąpić kiedy od praw rządzących wszechświatem; pod tym względem pozostawia każdemu sąd własny; mówi i dowodzi, że zjawiska na których się opierają powierzchownie przypatrujący, tylko dla nich mają pozory nadprzyrodzoności; zjawiska te są niezwykłe w oczach niektórych, ponieważ stoją po za obrębem faktów znanych; jednak nie są więcej nadprzyrodzone jak i inne nowe zjawiska, objaśnione dzisiaj przez naukę, a które podobnież cudownemi wydawały się dawniej. Wszystkie bez wyjątku zjawiska duchownicze są prostem następstwem praw przyrodzonych, ogólnych, za pomocą których została objawioną nowa potęga natury, potęga nieznana czyli raczej niepojęta dotąd, a która jak to badania pokazują, jest w porządku rżeczy stworzonych. Duchownictwo o tyleż spoczywa na cudowności, ile i religją; ci, co napadają na nie z tej strony, nie rozumieją dobrze, co mówią, a niech będą sobie to ludzie najuczeńsi, my im powiemy: skoro nauka, z której nauczyliście się tylu rzeczy, nie nauczyła was tego, że dziedzina natury jest nieskończoną, powiemy wam, że jesteście tylko na pół uczonymi.
Powiadacie, że chcecie wyleczyć wiek nasz od manji, gotowej.owładnąć wszystkimi. Wolicie więc, by świat opanowywała niewiara, którą szerzyć usiłujecie? Zgodzicie się jednak, że jej to zawdzięczyć wypada obluzowanie wszelkich węzłów familijnych i większą część nieporządków nurtujących społeczeństwo nowożytne. Duchownictwo dowodzące istnienie duszy i jej nieśmiertelności, budzi na nowo wiarę w przyszłość, podnosi otuchę w upadających i pozwala z rezygnacją znosić wszystkie zmienności losu — macież śmiałość nazywać to złem? Oto są dwie nauki: jedna nie uznająca żadnej przyszłości a inna co ją uznaje i dowodami stwierdza; jedna nie wyjaśniająca nić; inna objaśniająca wszystko
