on całą ilość uciech, jaką mu postęp umysłowy zapewnić może, wtedy pozna że szczęście jego nie jest całkowite; dowie się, że szczęście to, jest niemożebnem bez zabezpieczenia stosunków społecznych, a bezpieczeństwo to, może znaleźć tylko przy postępie moralnym; sam tedy rozwój wypadków będzie go popychał po’ tej drodze i zmusi do postępu w tym kierunku, duchownictwo zaś miisi mu posłużyć za najpotężniejszą dźwignię do osiągnięcia tego celu.
Ci co powiadają światu, że grozi mu owładnięcie przez wiarę duchowniczą, tem samem głoszą o jej potędze, pojęcie bowiem pozbawione podstaw rozumnych, nigdy nie może owładnąć światem; jeśli więc duchownictwo wszędzie rozkrzewia się, jeśli znajduje zwolenników w klasach oświeconych, jak powszechnie wiadomo, znaczy to, że na dnie jego leży prawda. Napróżne więc będą zabiegi wszystkich tych, co je ośmieszać usiłują, i co szczególniejsza, że całe to wyśmiewanie, nie tylko nie osłabiło popędu, ale przeciwnie dodało mu nowego życia. Wynik ten usprawiedliwia to, co niejednokrotnie powtarzały nam Duchy: „nie zważajcie na opór; coby nie robiono przeciwko wam, wszystko obróci się na korzyść waszą, a wasi najwięksi przeciwnicy nie wiedząc o tem, służyć będą sprawie waszej. Zła wola ludzka nie może ostać się przeciwko woli Boskiej.“
Ludzkość za pomocą duchownictwa powinna wejść na nowe tory, t. j. na tor postępu moralnego, który jest tego skutkiem nieuniknionym. Nie dziwujcie się tedy szybkości z jaką szerzą się pojęcia duchownicze; przyczyna tego leży w zadowoleniu, jakie znajduje każdy, kto je zgłębiać zechce i widzi w tem coś więcej jak dziecinną igraszkę; pragniemy bowiem przedewszystkiem szczęścia, nic więc dziwnego gdy przywiązujemy się do takiego pojęcia, które nam zapewnia to szczęście. W rozwoju pojęć daje się spostrzegać trzy wyraźne doby: pierwsza ciekawości, którą wywołuje zdziwienie nad zjawiskami; druga rozumowania albo filozofji, i trzecia, zastosowania albo skutków. Doba ciekawości przeminęła; dla ciekawości potrzebną
