Płyn żywotny wyczerpuje się, i może nie wystarczyć na podtrzymanie życia, gdyby nie był odnawianym przez chłonięcie i przywłaszczenie substancij, które go w sobie zawierają.
Płyn żywotny może przechodzić od jednej istoty do drugiej. Ta, która posiada więcej, może go udzielić, innej mniej posiadającej, na mocy czego w niektórych wypadkach powołać ją można na nowo do życia w chwilach bliskiego zgonu.
71. Rozum czy jest przymiotem pierwiastku żywotnego?
„Nie, gdyż i rośliny żyją, jednak nie myślą: mają one tylko życie organiczne. Rozum od materji jest niezależnym, ponieważ ciało może żyć i bez rozumu; rozum może objawiać się na zewnątrz, za pomocą tylko organów materjalnych; potrzebne jest połączenie Ducha, by zrobić rozumną materję uzwierzęconą.
Rozum jest właściwością szczególną, nadaną niektórym istotom organicznym, która wspólnie z myślą, nadaje im wolę działania, samopoznanie o swej istności i osobistości, tudzież zdolność porozumiewanie się ze światem zewnętrznym i do zaspakajania swych potrzeb.
Stosownie do tego wyróżniamy: 1. istoty nieżyjące, utworzone z materji samej, bez żywotności i bez rozumu: są to ciała surowe; 2. istoty żyjące niemyślące, utworzone z materji i obdarzone siłą żywotną, lecz pozbawione rozumu i 3. istoty żyjące, myślące, utworzone z materji, obdarzone żywotnością i nadto posiadające pierwiastek rozumny, który czyni je zdolnemi myśleć.
72. Gdzie jest źródło rozumu?
„Mówiliśmy już o tem: w rozumie powszechnym.“
— Czy można powiedzieć, że każda istota czerpie pewna część rozumu ze źródła powszechnego i przywłaszcza go sobie podobnie jak pierwiastki życia materjalnego?
„Porównanie niedokładne, albowiem rozum jest zdolnością właściwą każdej istocie, i tworzy jej moralną osobistość.
