W pierwszym przypadku ściana a) wydaje się głębszą, ściana b) bliższą, w drugim odwrotnie ściana b) głębszą, ściana a) bliższą i t. p. Zjawisko to, jak i wszystkie w ogóle złudzenia geometryczno-optyczne tłómaczono dotąd: psychologicznie, fizyologicznie i psychofizycznie.
Fig. 2.
I. Pierwsze z tych wyjaśnień są to po największej części nic nie mówiące ogólniki, według których inwersya jest wytworem duszy, albo jednej z jej osobnych manifestacyi jak: wola, wyobraźnia, fałszywość sądu, a nawet przypadkowość.
Wheatstone n. p. krytykując teoryę fizyologiczną Neckera, utrzymywał, iż inwersya jest rodzajem zapatrzenia się duchowego. E. Hering[1] mówi, iż „forma widzenia, jaka się pojawia w inwersyi, zależną jest w części od większego lub mniejszego prawdopodobieństwa, często od nieprzewidzianego wypadku“. Helmholtz[2] nawet tłómaczy inwersyę w podobny sposób: „Wyobrażenie geometrycznej projekcyi (tak nazywa inwersyę), zmienia się często bezwiednie. Wyobrażając sobie jednak żywo jedną lub drugą jej formę, można ją wywołać dowolnie“. Ale Helmholtz jak i Hering opisują już niektóre zjawiska towarzyszące inwersyi przygotowując tem przejście w wyjaśnieniu jej od poglądów czysto psychologicznych do fizyologicznych. Hering n. p. zwraca uwagę na rodzaj przymusu z jakim się ona pojawia, na szybkość zwrotów zwiększającą się pod wpływem ćwiczenia jak i na współdziałanie światła i cienia. Helmholtz podaje nawet okoliczności psychiczne, ułatwiające inwersyą „Im spokojniejszem jest oko mówi on, tem łatwiej występuje złudzenie; jest ono wobec tego spokoju niemal nieuniknione“. Zjawiska inwersyi obserwuje on głównie na patrycach i matrycach modelów w odlewach gipsowych i stearynowych, odwracających się też z wielką łatwością i szybkością.
II. Pośród teoryi fizyologicznych są do zaznaczenia dwa różne kierunki: pierwszy tłómaczący zjawisko to akkomodacyą, drugi ściśle określonymi ruchami oka, względnie zmianą punktów, w które się wpatrujemy.
↑Physiol.-Optik. 580. Hermann. Handbuch der Physiologie.
