drując po kraju odbywali roki sądowe po różnych gminach i powiatach. Po upadku zaś oligarchicznych rządów Trzydziestu, liczba ich wzrosła do czterdziestu. Sądzą oni bez apelacyi wszystkie te sprawy, w których chodzi o rzeczy najwyżej wartości dziesięciu drachm. Resztę spraw, gdzie chodzi o większe kwoty, przekazują oni diajtetom[1]. Skoro diajteci otrzymawszy o tem urzędownie wiadomość, nie zdołają obu stron, przeciwnych sobie, nakłonić do zgody, rozpoznają rzecz całą, a skoro wyrok ich zadowolni obydwie partye, tak, iż już przy nim pozostaną, wówczas cały proces się kończy. Skoro jednakże jedna ze stron procesujących się apeluje do sądu obywatelskiego, wtedy diajteci, zabrawszy wszystkie zaznania świadków, jakoteż poświadczenia złożonej przysięgi, wraz z zacytowanymi przepisami ustawy, wkładają je do naczyń, z kształtu do jeża podobnych, osobno umieszczając dokumenty do oskarżyciela się odnoszące, zupełnie zaś oddzielnie kładąc akta, mające związek z obwinionym. Następnie zapieczętowują te naczynia, a przywiesiwszy na nich tabliczkę z napisanym na niej, przez siebie ferowanym, wyrokiem, oddają je znowu tym z Czterdziestu Mężów, którzy wprowadzają przed sądy sprawy z tej fyli, do której należy obwiniony. Ci znowu, otrzymawszy to wszystko, przedkładają te sprawy sądowi obywatelskiemu, a mianowicie sprawy, w których chodzi o mniej, aniżeli o tysiąc drachm, sekcyi sądu, złożonej z dwustu i jednego członków, sprawy zaś, w których chodzi o więcej, niż o tysiąc drachm, do sekcyi złożonej z czterystu i jednego członka. Sędziom tym wszakże wolno rozstrzygać tylko na podstawie materyału dowodowego t. j. na podstawie przepisów prawnych, poświadczeń złożenia przysięgi i zeznań świadków, którego im diajteci we wspomnianych naczyniach dostarczyli. Diajtetami mogą zaś być tylko tacy obywatele ateńscy, którzy mają przynajmniej 60 lat. Poznać to można z imion dotyczących archontów i eponymów. Oprócz bowiem dziesięciu eponymów (bóstw opiekuńczych) dla fyl poszczególnych, istnieje jeszcze czterdziestu dwóch eponymów dla różnych klas wieku obywateli, obowiązanych do pełnienia służby wojskowej. Albowiem dawniej zapisywano efebów, przyjętych w poczet członków gminy, do tabliczek, powleczonych gipsem białym, z dodaniem imienia archonta, za rządów którego zapisano ich w poczet pełnoletnich, jakoteż eponyma tej klasy wieku, która na rok przedtem uprawniona była do sprawowania urzędu diajtetów. Obecnie zaś zapisuje się owe imiona na spiżowym słupie, który stoi przed gmachem obrad Rady, obok posągów bóstw opiekuńczych (eponymów) fyl poszczególnych. Otóż Czterdziestu
- ↑ διαιτηταί sędziowie pokoju, sędziowie rozjemczy, instytucya znana dziś jeszcze w wielu państwach np. we Francyi lub Rosyi.
