Strona:PL Balzac-Ludwik Lambert.djvu/066

Bez niej, religja, historja, powieść, sztuka byłyby bezużyteczne.
 Widząc, iż gromadzę tyle faktów i maluję je tak jak są, czyniąc ich sprężyną namiętność, niektórzy wyobrazili sobie, zupełnie mylnie, że ja należę do szkoły sensualistycznej i materjalistycznej, dwuch stron tego samego faktu, panteizmu. Ale uznaję, iż mogli, iż musieli się omylić. Nie podzielam wiary w nieskończony postęp, co się tyczy społeczeństw; wierzę w postęp człowieka odnośnie do niego samego. Ci, którzy chcą dojrzeć we mnie skłonności zważania człowieka jako istoty skończonej, mylą się bardzo. Serafita, ta wcielona nauka chrześcijańskiego Buddy, wydaje mi się dostateczną odpowiedzią na to dość lekkomyślne oskarżenie wytoczone na innemu miejscu.
 W pewnych fragmentach tego długiego dzieła, próbowałem popularyzować zdumiewające fakty, mogę rzec cudy elektryczności, która się przeobraża w człowieku w nieobliczalną potęgę; ale w czem mózgowe i nerwowe zjawiska wykazujące istnienie nowego świata moralnego zakłócają pewne i konieczne stosunki między światami a Bogiem? w czem miałyby zachwiać dogmatami katolickiemi? Jeżeli, na mocy niezaprzeczonych faktów, myśl znajdzie się kiedyś w liczbie fluidów, które przejawiają się jedynie w swoich skutkach, a których istota umyka się naszym zmysłom, nawet spotęgowanym zapomocą tylu mechanicznych środków, będzie to tylko to samo, co było z kulistością ziemi, spostrzeżoną przez Krzysztofa Kolumba, lub jej obrotem wykazanym przez Galileusza. Nasza przyszłość zostanie ta sama. Magnetyzm zwierzęcy, z którego