Strona:PL Balzac-Ludwik Lambert.djvu/082

Oratorjanów poświęcony był, podobnie jak zakon Jezusowy, wychowaniu publicznemu, i objął też spadek po Jezuitach w kilku klasztorach. Oratorjanie posiadali szereg zakładów na prowincji; z tych najgłośniejsze były kolegia w Vendôme, Tournon, la Flèche, Pont-Levoy, Sorrèze i Juilly. Kolegjum Vendôme, podobnie jak inne, wychowało, jak sądzę, pewną ilość młodzieży przeznaczonej do służby wojskowej. Zniesienie zakonów wychowawczych, uchwalone przez Konwent, bardzo niewiele wpłynęło na zakład w Vendôme. Skoro minęło pierwsze wstrząśnienie, kolegjum odzyskało swoje gmachy; kilku Oratorjanów rozprószonych w okolicy wróciło, i wskrzesili zakład, zachowując dawną regułę, zwyczaje i obyczaje, dające owemu kolegjum fizjognomję, z którą nie mógłbym porównać niczego w żadnem z liceów jakie poznałem po wyjściu z Vendôme.
 Położone w środku miasta, nad rzeczką Loir w której kąpią się jego fundamenty, kolegjum tworzy rozległe i starannie zamknięte zabudowanie, gdzie mieszczą się wszystkie potrzebne zakłady: kaplica, teatr, infirmerja, piekarnia, ogrody, wodociągi. Kolegjum to, najsłynniejsze ognisko wychowawcze w środkowej Francji, czerpie swą klijentelę z okolicznych prowincji oraz z naszych kolonji. Oddalenie nie pozwala tedy rodzicom często odwiedzać swych dzieci.
 Reguła zabraniała zresztą wyjazdu na wakacje. Raz wszedłszy, uczniowie opuszczali kolegjum aż z ukończeniem studjów. Z wyjątkiem przechadzek które odbywały się pod dozorem Ojców, wszystko zmierzało ku temu aby dać temu zakładowi charakter dyscypliny klasztornej. Za mego czasu korektor był jeszcze żywem wspomnieniem, a klasyczna feruła skórzana odgrywała zaszczytnie swą straszliwą rolę. Kary, niegdyś wymyślone przez OO. Jezuitów, groźne zarówno moralnie jak fizycznie, zachowały się w nienaru-