Strona:PL Balzac - Blaski i nędze życia kurtyzany.djvu/63

genjuszów którzy zdolni są pragnąć, poczynać — co oznacza może jedno i tosamo — ale nie mają siły wykonania. Skupieni razem, Lucjan i Herrera, tworzyli, we dwóch, męża Stanu. W tem mieścił się zapewne sekret tego związku. Starzy ludzie, u których energja życia przemieściła się w sferę interesów, czują niekiedy potrzebę ładnego narzędzia, młodego i płomiennego aktora zdolnego spełniać ich zamiary. Richelieu zbyt późno poszukał zdobnej wąsikiem ładnej twarzyczki, aby ją wypuszczać na kobiety które potrzebował zabawić. Niezrozumiany przez młodych wartogłowów, musiał wypędzić matkę swego pana i nastraszyć królowę, spróbowawszy obudzić miłość tak w jednej jak w drugiej, ale nie będąc człowiekiem na miarę gustu monarchiń. W życiu wypełnionem ambicją, cobądź ktoś czyni, zawsze natknie się na kobietę, w chwili gdy najmniej się tego spodziewa. Choćby polityk był najpotężniejszy, trzeba mu kobiety, którąby mógł przeciwstawić innej, jak Holendrzy szlifują djament djamentem. Rzym, w okresie swej potęgi, rozumiał tę konieczność. Toteż, widzicie, o ile władza włoskiego kardynała Mazarini potężniejszą była niż władza kardynała Francuza. Richelieu spotyka się z opozycją wielkich panów, podnosi topór; umiera w kwiecie swej potęgi, zużyty tym pojedynkiem, w którym za sekundanta miał jedynie kapucyna. Mazarina odtrąciło mieszczaństwo i szlachta; cały naród zjednoczony, uzbrojony, niekiedy zwycięski, który doprowadził do ucieczki sam majestat królewski; ale służka Anny Austrjackiej nie ucina głowy nikomu, umie zwyciężyć całą Francję i urabia Ludwika XIV, który dokończył dzieła Richelieu‘go, dławiąc szlachtę złoconym stryczkiem w seraju wersalskim. Ze śmiercią pani de Pompadour, Choiseul był zgubiony!
 Czy Herrera przejął się temi wielkiemi naukami? czy ocenił własne siły wcześniej niż to uczynił Richelieu? czy znalazł sobie w Lucjanie Cinq-Marsa, ale Cinq-Marsa wiernego? Nikt nie mógł odpowiedzieć na te zagadnienia, ani zmierzyć ambicji Hiszpana, jak nie można było przewidzieć jaki będzie jego koniec. Te pytania, stawiane przez osoby które mogły wejrzeć w ten związek, dłu-