Strona:PL Balzac - Cierpienia wynalazcy.djvu/169

ad usum delphini; druga, historja sekretna, gdzie znajdują się prawdziwe przyczyny wydarzeń, historja haniebna. Pozwól sobie opowiedzieć, w trzech słowach, drugą historyjkę której nie znasz. Ambitny młody człowiek, ksiądz, chce się docisnąć do spraw publicznych, robi się pokornym psem faworyta, faworyta królowej; faworyt nabiera dlań sympatji, podnosi go do rangi ministra, dając mu miejsce w Radzie. Pewnego wieczora, jeden z tych ludzi którym się zdaje że oddają przysługę (nie oddawaj nigdy przysług o które cię nie proszą!), uwiadamia ambitnego młodzieńca, że życie jego dobroczyńcy jest zagrożone. Król zbrzydził sobie jego kuratelę; jutro, faworyt, jeśli się uda do pałacu, ma zginąć. I cóż, młodzieńcze, cóżbyś uczynił, gdybyś otrzymał ten list?...
 — Poszedłbym natychmiast ostrzec swego dobroczyńcę, wykrzyknął żywo Lucjan.
 — Jesteś wciąż tem samem dzieckiem, jakiem okazałeś się w obrazie swej egzystencji, rzekł ksiądz. Młodzieniec powiedział sobie: „Jeśli król waży się aż na zbrodnię, mój dobroczyńca jest zgubiony; trzeba udać żem otrzymał list za późno! I spał do godziny w której zabijano faworyta...
 — To potwór! rzekł Lucjan, który podejrzewał iż ksiądz chce go wypróbować.
 — Wszyscy wielcy ludzie są potworami; ten, nazywał się kardynał de Richelieu, odparł kanonik, dobroczyńca zaś jego — marszałek d’Ancre. Widzisz, że nie znasz jeszcze historji Francji. Czy nie miałem słuszności, mówiąc, że HISTORJA nauczana w szkołach to zbiorek dat i faktów, przedewszystkiem nader wątpliwy, a potem bez najmniejszego pożytku. Na co ci się zda wiedzieć, że istniała Joanna d’Arc? Czyś wyciągnął kiedy z tego konkluzję, że, gdyby Francja była wówczas przyjęła andegaweńską dynastję Plantagenetów, dwa zjednoczone narody miałyby dzisiaj władztwo nad światem, i że dwie wyspy, gdzie się dziś wytwarza ferment zamieszek politycznych całego kontynentu, byłyby dwie-