Strona:PL Balzac - Cierpienia wynalazcy.djvu/170

ma francuskiemi prowincjami?... Ba, czy zastanawiałeś się nad środkami, za pomocą których Medyceusze, prości kupcy, doszli do godności wielkich książąt Toskanji?
 — Poeta, we Francji, nie ma obowiązku być benedyktynem, rzekł Lucjan.
 — Otóż, młodzieńcze, zostali książętami tak samo jak Richelieu ministrem. Gdybyś szukał w historji przyczyny wydarzeń, zamiast uczyć się na pamięć ich nagłówków, byłbyś z nich wyciągnął prawidła postępowania. Z tego co zaczerpnąłem, ot, tak, nie przebierając, w zbiorniku prawdziwych faktów, wynika to prawo: Uważaj ludzi, a zwłaszcza kobiety jedynie za narzędzia, ale nie pozwól im się tego domyślać. Uwielbiaj jak bóstwo tego, kto, stojąc wyżej od ciebie, może ci być użyteczny, i nie opuszczaj go, póki nie opłaci na wagę złota twego służalstwa. W stosunkach ze światem, bądź twardy jak żyd i jak on uniżony: czyń dla władzy wszystko to, co on czyni dla pieniędzy. Ale też człowiek upadły niech będzie dla ciebie tak jakby nigdy nie istniał. Wiesz, czemu winieneś postępować w ten sposób?... Chcesz panować nad światem, prawda? trzeba zacząć od tego, aby być posłuszny światu i dobrze go studjować. Uczeni zgłębiają książki, politycy zgłębiają ludzi, ich interesy, źródła ich postępków. Otóż, świat, społeczeństwo, ludzie wzięci wogóle, są fatalistami i ubóstwiają fakt. Wiesz, czemu ci czynię ten mały wykład historji? ponieważ domyślam się w tobie bezgranicznej ambicji...
 — Tak, ojcze!
 — Poznałem to, odparł kanonik. Ale w tej chwili powiadasz sobie: „Ten hiszpański kanonik wymyśla anegdoty i nakręca historję, aby mi dowieść że byłem nadto cnotliwy...“
 Lucjan uśmiechnął się, widząc iż tak dobrze odgadnięto jego myśli.
 — A zatem, młody człowieku, weźmy fakta które stały się już banalne, rzekł ksiądz. Pewnego dnia, Francja stała się niemal cała łupem Anglików, król ma już tylko jedną prowincję. Z ło-