Strona:PL Balzac - Cierpienia wynalazcy.djvu/52

wdzięczności klientów. Klient po sprawie i przed sprawą, mógłby stanowić model dwóch cudownych rodzajowych obrazków, godnych Meissoniera, o które licytowaliby się z pewnością wzięci adwokaci. Adwokat paryski broni rzadko; staje niekiedy w trybunale w ważnych wypadkach; natomiast, w r. 1822 (później zaczęło się roić od obrońców) na prowincji adwokaci pełnili zarazem funkcje obrońców i sami stawali w sądzie. Z tego podwójnego życia wynika podwójny typ zajęcia, który daje prowincjonalnemu adwokatowi przywary intelektualne obrońcy, nie zdejmując zeń ważkich obowiązków adwokata. Adwokat prowincjonalny staje się gadułą; traci ową jasność sądu, tak potrzebną do prowadzenia spraw. Rozdwajając się w ten sposób, człowiek wyższy znajduje często w sobie samym dwóch ludzi miernych. W Paryżu, adwokat, nie rozpraszając się w słowach przed kratkami trybunału, nie przerzucając się raz po raz z jednej do drugiej roli, może zachować rzetelność myśli. Jeżeli świadom jest balistyki prawa, jeżeli szpera w arsenale środków jakie nastręczają mu sprzeczności prawoznawstwa, zachowuje mimo to swoje przekonanie o sprawie, której sili się zgotować tryumf. Słowem, myśl zaślepia o wiele mniej niż słowo. Pod wpływem własnych słów, człowiek wierzy w końcu w to co mówi, gdy działać można przeciw własnej myśli nie pacząc jej i osiągnąć wygraną złej sprawy nie twierdząc że jest dobra, jak to czyni obrońca. Stary adwokat paryski może, o wiele lepiej niż stary obrońca, być dobrym sędzią. Adwokat prowincjonalny ma tedy wiele przyczyn aby być człowiekiem miernym: wciela się w małe namiętnostki, prowadzi małe sprawy, żyje z płodzenia „kosztów“, nadużywa kodeksu, i wreszcie — sam broni! Słowem, ma wiele ułomności. Toteż, kiedy się trafi między prowincjonalnymi adwokatami wybitna osobistość, musi to być naprawdę tęgi człowiek.
 — Sądziłem, że pan mnie wezwał dla swoich spraw, odparł Petit-Claud, podkreślając zawartą w tej uwadze krytykę spojrzeniem jakiem obrzucił nieprzeniknione okulary Cointeta.