Strona:PL Balzac - Fizjologja małżeństwa. T. 1.pdf/105

nie temu którego kocha. Wówczas, kobieta nie może usprawiedliwić swych skarg na owe wady, nieodłączne od natury ludzkiej, gdyż z góry już poznała męską tyranję i pogodziła się z jej kaprysami.
 Niejedno młode dziewczę dozna zawodu w nadziejach miłości!... Ale czyż nie będzie dla nich olbrzymią wygraną, iż nie związały życia z człowiekiem, którym mają prawo pogardzać?
 Ludzie tchórzliwi okrzykną się może, że podobna reforma obyczajów stałaby się powodem strasznego rozluźnienia; że, bądź co bądź, prawa czy obyczaje będące praw tych źródłem, nie mogą uświęcać zgorszenia i niemoralności; że, jeśli istnieje zło nieuniknione, społeczeństwo bodaj nie powinno go uświęcać.
 Na to możnaby odpowiedzieć przedewszystkiem, iż wskazany przez nas system dąży do zapobieżenia złemu, które dotychczas uważano za nieuniknione. Choćby nawet nasze statystyczne cyfry nie były zbyt ścisłe, w każdym razie odsłoniły one ogromną ranę społeczną: zatem, nasi moraliści woleliby zło większe od mniejszego, woleliby ciągłe pogwałcenie zasady na której wspiera się społeczeństwo, od problematycznej jeszcze swobody prowadzenia się dziewcząt; rozwiązłość matek rodzin, która zatruwa w samem źródle wychowanie młodzieży i unieszczęśliwia przynajmniej cztery osoby, od wolności młodej dziewczyny, narażającej szczęście tylko własne i conajwyżej swego dziecięcia. Niech raczej przepadnie cnota dziesięciu dziewic, niż owa świętość obyczajów, owa korona czci, jaka powinna zdobić czoło matki rodziny! Obraz, który przedstawia młoda dziewczyna, opuszczona przez uwodziciela, ma w sobie zawsze coś podniosłego i świętego: to obraz zdeptanych przysiąg, zdradzonej świętej ufności, a na gruzach zbyt kruchej cnoty, niewinność, cała we łzach i wątpiąca o wszystkiem, skoro musiała zwątpić o miłości ojca do własnego dziecięcia. Nieszczęśliwa jest jeszcze niewinną; może zostać jeszcze wierną żoną, tkliwą matką — jeżeli przeszłość przesłonięta jest chmurami, przyszłość jest tak błękitna jak czysty lazur nieba. Czyliż znajdziemy te łagodne