Strona:PL Balzac - Fizjologja małżeństwa. T. 1.pdf/147

wy obraz Opatrzności, którą wszędzie się czuje a nigdzie nie widzi. Wówczas, prawa przeciw niewierności mężatek mogą być nader surowe. Powinny działać bardziej jeszcze zapomocą niesławy, niż zapomocą dotkliwych kar lub zamknięcia. Francja patrzała już na obraz kobiet, oprowadzanych na ośle za rzekomą zbrodnię czarnoksięstwa, i niejedna niewinna istota umarła przytem ze wstydu. Tu tkwi tajemnica przyszłego prawodawstwa małżeńskiego. Córy Miletu próbowały ratować się od małżeństwa śmiercią; Senat kazał zwłoki samobójczyń włóczyć nago, i oto dziewice musiały pogodzić się z życiem!
 Aby zatem we Francji zaczęto szanować kobiety i małżeństwo, musi nastąpić ów zasadniczy przewrót, którego domagamy się tak usilnie. Oto głęboka myśl, która ożywia dwa najpiękniejsze dzieła nieśmiertelnego genjusza. Emil i Nowa Heloiza to jedynie dwie wymowne obrony powyższego systemu. Głos ten brzmieć będzie przez wieki, gdyż umiał odgadnąć istotne źródła praw i obyczajów przyszłych pokoleń. Zwracając dzieciom pokarm matki, oddał już Jan Jakób olbrzymią usługę cnocie; ale wiek jego zbyt był głęboko zatruty, aby zrozumieć wysoką naukę zawartą w tych dwóch poematach; trzeba dodać, iż poeta wziął górę nad filozofem, i że, zostawiając w sercu zaślubionej Julji ślad pierwszej miłości, dał się uwieść sytuacji romansowej, wzruszającej wprawdzie, ale mniej użytecznej niż prawda którą chciał rozwinąć.
 Jeśli jednak małżeństwo we Francji jest olbrzymią cichą umową, której celem jest dodać uroku namiętnościom, przydać zagadek i tajemnic miłości, drażniącego wdzięku kobietom; jeśli kobieta jest raczej ozdobą salonu, manekinem, lalką, niż istotą której rola w społeczeństwie da się pogodzić z pomyślnością kraju, z chwałą ojczyzny; niż człowiekiem, którego zadania mogą, co do użyteczności, mierzyć się z trudami mężczyzny... wówczas, przyznaję, cała ta teorja i wszystkie te wywody musiałyby się rozwiać wobec tak ważnych przeznaczeń!