Strona:PL Balzac - Historia wielkości i upadku Cezara Birotteau.djvu/269

wiadując się z jaką troskliwością dostojne osoby zajęły się jego losem; ale rozpłakał się na wiadomość czem ma zostać córka. Następnie podał rękę żonie, widząc odwagę z jaką bierze się z powrotem do pracy. Wujowi Pillerault stanęły, po raz ostatni w życiu, łzy w oczach na widok wzruszającego obrazu tych trojga kochających się istot, zlanych w uścisku, w czasie którego Birotteau, najsłabszy z trojga, najbardziej przybity, podniósł rękę, mówiąc: — Miejmy nadzieję!
 — Dla oszczędności, rzekł wuj, będziesz mieszkał ze mną; zatrzymaj ten pokój i podziel mój chleb. Oddawna już przykrzy mi się samemu, zastąpisz mi to biedne dziecko które straciłem. Będziesz miał stąd tylko parę kroków do swego zajęcia.
 — Boże miłosierny, wykrzyknął Birotteau, gwiazda błysła mi w odmętach burzy.
 Zdobywając się na rezygnację, nieszczęśliwy dopełnia miary swego nieszczęścia. Od tej chwili, upadek Cezara Birotteau stał się rzeczą dokonaną; godził się z nim, stał się znowuż silny.
 Po złożeniu bilansu, kupiec winien zajmować się już tylko tem, aby znaleźć we Francji lub zagranicą oazę, gdzieby mógł żyć nie mięszając się do niczego, niby dziecko za jakie go uznano; prawo ogłasza go małoletnim, niezdolnym do wszelkiego prawnego aktu i funkcji obywatelskiej. Ale, w rzeczywistości, jest inaczej. Zanim pojawi się w mieście, czeka na rodzaj paszportu, którego nigdy komisarz sądowy ani wierzyciele mu nie odmówili. Gdyby spotkano go bez tego exeat, dostałby się do więzienia, podczas gdy, opatrzony owym listem żelaznym, przechadza się jak parlamentarz w obozie nieprzyjacielskim, nie dla ciekawości, ale dla sparowania nieżyczliwości praw dotyczących bankrutów. Następstwem każdego prawa, które dotyka mienia prywatnego, jest to, że rodzi krętactwa. Wysiłkiem bankruta, jak wszystkich tych których interesom staje w poprzek jakieś prawo, jest obejść, na swoją korzyść oczywiście, ustawę. Położenie cywilnego nieboszczyka w jakiem bankrut pozostaje niby poczwarka motyla, trwa około