Strona:PL Balzac - Historia wielkości i upadku Cezara Birotteau.djvu/282

tysięcy; inwentarz fabryki, sprzęty, formy, kotły kosztowały trzydzieści tysięcy; ależ, licząc pięćdziesiąt od sta, mam w sklepie towaru za dziesięć tysięcy; ależ Krem i Woda warte są tyle co dobry folwark!
 Te jeremiady biednego Cezara nie przestraszały Pilleraulta. Dawny kupiec słuchał ich tak jak się słucha szmeru ulewy za oknem; przerażało go natomiast tępe milczenie jakie zachowywał olejkarz kiedy była mowa o zgromadzeniu wierzycieli. Kto rozumie próżności i słabostki ludzi w każdej sferze, czyż nie odczuje, jak straszliwą było katuszą dla tego biednego człowieka wracać jako bankrut do trybunału handlowego, dokąd wszedł jako sędzia? znosić upokorzenia tam, gdzie tyle razy dziękowano mu za oddane usługi? On, Birotteau, którego nieugięte poglądy na bankrutów znano w całem kupiectwie paryskiem; on, który mawiał: „Jest się jeszcze uczciwym człowiekiem składając bilans, ale wychodzi się hultajem ze zgromadzenia wierzycieli!“ Wuj upatrzył pomyślną chwilę aby go oswoić z myślą o zjawieniu się wobec zebranych wierzycieli, jak żądało prawo. Ten mus zabijał Cezara. Nieme jego poddanie czyniło żywe wrażenie na wuju Pillerault, który często, w nocy, słyszał go, przez przepierzenie, jak wołał: nigdy! nigdy! wprzód umrę.
 Pillerault, ten człowiek tak silny prostotą swego życia, rozumiał słabość. Postanowił oszczędzić Cezarowi wzruszeń, które mógł życiem przypłacić w czasie straszliwej sceny pojawienia się przed wierzycielami, sceny nieuniknionej! Prawo jest, na tym punkcie, stanowcze, wyraźne, nieugięte. Kupiec, który wzbrania się stanąć, może być, za sam ten fakt, oddany policji poprawczej, pod zarzutem oszukańczego bankructwa. Ale o ile prawo zmusza upadłego aby się zjawił, nie ma mocy zmusić do tego wierzycieli. Zgromadzenie wierzycieli jest ważną ceremonją jedynie w określonych wypadkach: naprzykład, jeżeli zachodzi potrzeba wyzucia oszusta i mianowania definitywnych syndyków; jeżeli istnieją sprzeczności między wierzycielami uprzywilejowanymi a pokrzy-