Strona:PL Balzac - Historia wielkości i upadku Cezara Birotteau.djvu/306

generalny prokurator, człowiek który przedstawia pomstę publiczną, zażądał sam, aby wrócono honor kupcowi, który go jeno zastawił; ceremonja jedyna w swoim rodzaju, skazany bowiem może być tylko ułaskawiony. Poczciwi ludzie mogą sobie wyobrazić wzruszenie Cezara, kiedy usłyszał pana de Granville, wygłaszającego takie, w skróceniu, przemówienie:
 „Panowie, rzekł sławny dygnitarz sądowy, 16-go stycznia 1820, Cezar Birotteau został, wyrokiem trybunału handlowego Sekwany, ogłoszony jako będący w stanie upadłości. Powodem bankructwa nie była ani nierozwaga kupiecka, ani fałszywe spekulacye, ani inna przyczyna któraby mogła splamić jego honor. Czujemy potrzebę powiedzenia głośno: przyczyną nieszczęścia była jedna z klęsk, które, ku wielkiemu bólowi Sprawiedliwości i miasta Paryża, stają się coraz częstsze. Przypadło w udziale naszemu wiekowi, w którym długo jeszcze będzie fermentował zły zaczyn rewolucyjnych obyczajów i idej, patrzeć, jak notaryat Paryża oddala się od chlubnych tradycyj i, w ciągu kilku lat, daje obraz tylu bankructw, ile ich się zdarzyło ledwie przez dwa wieki za dawnej monarchii. Łaknienie łatwo nabytego złota dosięgło urzędników publicznych, owych opiekunów powszechnego mienia, owych uświęconych prawem pośredników“.
 Następowała tyrada na ten temat, w której, posłuszny obowiązkom swej roli, hrabia de Granville znalazł sposobność do napaści na liberałów, bonapartystów i innych wrogów tronu. Wypadki dowiodły, iż urzędnik miał słuszność w swych obawach.
 „Ucieczka rejenta paryskiego, który uniósł kapitały pana Birotteau, rozstrzygnęła o ruinie upadłego, ciągnął. Trybunał wydał w tej sprawie wyrok, dowodzący, do jakiego stopnia Roguin podszedł niegodnie zaufanie klientów. Doszło do konkordatu. Zauważymy tu, na chwałę upadłego, iż operacye odznaczały się czystością, jakiej nie spotyka się w żadnem z gorszących bankructw, które trapią codziennie handel paryski. Wierzyciele pana Birotteau znaleźli najdrobniejsze rzeczy jakie nieszczęśliwy posiadał. Znaleźli,