Strona:PL Balzac - Historia wielkości i upadku Cezara Birotteau.djvu/49

sklep i antresolę i aby się przeniósł na pierwsze piętro. Szczęśliwa okoliczność skłoniła Konstancję do zamknięcia oczu na rozrzutność z jaką Birotteau przyozdobił jej apartamencik. Olejkarza wybrano właśnie sędzią w trybunale handlowym. Uczciwość jego, znana skrupulatność i poważanie jakiem się cieszył zjednały mu tę godność; odtąd znalazł się w rzędzie wybitnych kupców paryskich. Aby rozszerzyć swoje wiadomości, Cezar wstawał o piątej rano, czytał podręczniki prawa i książki traktujące o sporach handlowych. Jego poczucie sprawiedliwości, rzetelność, dobra wola w rozstrzyganiu zawikłań przedkładanych do wyroków konsularnych, uczyniły go jednym z najbardziej poważanych sędziów. Braki Cezara również przyczyniły się do jego reputacji. Czując własną niższość, Cezar poddawał się chętnie sądowi kolegów, którym pochlebiało to iż słuchał ich tak pilnie; jedni zabiegali się o milczącą aprobatę człowieka, któremu oględność w wyrażaniu zdania zjednała opinię głębokości; inni, zachwyceni jego skromnością i ustępliwością, wychwalali go szeroko. Podsądni sławili jego przychylność, jego zmysł pojednawczy; często brano go na rozjemcę w sporach, w których zdrowy rozsądek Cezara podsuwał mu wyroki godne Salomona. Przez czas który trwały jego funkcje, zdołał sobie wytworzyć język naszpikowany komunałami, usiany aksjomatami i kalkulacjami wyrażonemi w okrągłych zdaniach, które, wygłaszane w sposób skromny, brzmiały w uszach ludzi powierzchownych jak wymowa. Dzięki temu wszystkiemu, Cezar pozyskał sobie względy ludzi z natury rzeczy miernych, wiekuiście skazanych na pracę, na przyziemne horyzonty. Cezar tracił tyle czasu w trybunale, iż żona zmusiła go aby się uchylił na przyszłość od tego kosztownego zaszczytu.
 Około 1813 r., dzięki niezmąconej jedności tej pary, po szeregu lat pospolitej wędrówki po drodze życia, zaczął się dla małżeństwa okres pomyślności, której, na pozór, nic już nie miało przerwać. Oboje państwo Ragon ich poprzednicy, wuj Pillerault, rejent Roguin, Matifatowie (zamożni drogiści, dostawcy Królowej