Strona:PL Balzac - Lekarz wiejski.djvu/10

 Powie ktoś, że ten życiowy podkład może interesować u poety lirycznego, nie u powieściopisarza, epika. Znów omyłka, znów zdawkowe rozróżnienie. Niech nas nie łudzą pozory. Ta wielka epopeja Komedji ludzkiej jakże nabrzmiała jest osobistemi przeżyciami, ileż ma cech spowiedzi! Ileż razy nie mniej niż w najbardziej lirycznych wylewach Romantykow — występuje w niej sam autor, zaledwie-że przebrany. Śledzenie osobistego charakteru Komedji ludzkiej, konfrontacja dzieła z twórcą, to dla balzarkistów najbardziej zajmująca, najpłodniejsza w refleksje zabawa. I ten żywot genjalnego pisarza, tak przejmujący, tak patetyczny w całości, raz po raz budzi uśmiech, gdy go oglądać w szczegółach.
 Mozolne narodziny Lekarza wiejskiego są ciekawym komentarzem do mechanizmu tworzenia. Ile w powstawanie i kształtowanie się dzieła wchodzi konieczności twórczej a ile przypadku — oto problem nawskroś balzakowski. Konieczność a traf, wielkie zjawiska a małe przyczyny, — współgranie tych elementów zajmuje Balzaka nieustannie. Nikt tak jak on nie umie widzieć społeczeństwa czy historji w wielkich masach; i nikt, z drugiej strony, nie śledzi z taką jak on pasją drobiazgów życia, kształtujących największe wydarzenia. „Jak wyglądałaby mapa Europy, gdyby Napoleona nie bolał brzuch pod Lipskiem?“ — oto jedno z takich bardzo balzakowskich pytań. Któreś z jego opowiadań nosi tytuł Podszewka historji współczesnej. Te podszewki bada on ciągle, nigdy nie zadowala się wierzchem.
 Pokażmy więc w kilku słowach podszewkę Lekarza wiejskiego.
 Jesteśmy w roku 1832. Balzac ma lat 33, jest w zaraniu sławy, w zaraniu wielkiej twórczości; ale jeszcze nie zupełnie zdaje sobie sprawę sam z siebie, jeszcze nie przyszło nań owo olśnienie, które objawi mu całość Komedji ludzkiej. Dla publiczności jest autorem Fizjologji małżeństwa, autorem z rabeleizjańska zawiesistych Opowiastek, autorem Kobiety trzydziestoletniej, spowiednikiem serc kobiecych. Już kobiety zasypują go swemi listami.