Strona:PL Balzac - Lekarz wiejski.djvu/143

żyć terminem geometrycznym — stanowić równe jednostki, czego nowoczesna polityka nie osiągnie nigdy. Powtóre, wielkie czyny dzieją się tylko potęgą uczuć, jedyną która potrafi skojarzyć ludzi; nowoczesny zaś filozofizm oparł prawa na interesie osobistym, który prze do rozdzielenia ludzi. Dawniej, częściej niż dziś, zdarzali się w narodach ludzie ożywieni duchem szlachetnej miłości zdeptanych praw, cierpień masy. To też kapłan, dziecię klas średnich, przeciwstawiał się materjalnej sile i bronił ludu od jego wrogów. Z czasem Kościół posiadł obszary ziemskie; ale jego świeckie interesy, zamiast — jak być powinno na pozór — wzmocnić go, osłabiły wkońcu jego działanie. Istotnie: jeżeli ksiądz zażywa jakichś przywilejów posiadania, uchodzi za ciemięzcę. Jeżeli opłaca go państwo, staje się urzędnikiem; winien jest państwu swój czas, swoją duszę, swoje życie. Obywatele uważają jego cnoty za obowiązek, a dobroczynność jego, podcięta w samej zasadzie wolnej woli, wysycha w jego sercu. Ale niech ksiądz będzie biedny, niech będzie dobrowolnie księdzem, bez innego oparcia prócz Boga, bez innego majątku niż miłość jego wiernych, a stanie się z powrotem misjonarzem, uczyni się apostołem, książeciem Dobrego. Słowem, włada jedynie ubóstwem, a pada dostatkiem.
 Ksiądz Janvier przykuł uwagę słuchaczy. Wszyscy milczeli, dumając nad temi słowami, tak niezwykłemi w ustach zwykłego plebana.
 — Księże proboszczu, wśród tylu prawd, jakie ksiądz wygłosił, jest jeden ważny błąd, rzekł Benassis. Ja nie lubię, wie ksiądz o tem, rozprawiać o interesach ogółu dyskutowanych przez pisarzy i przez rząd dzisiejszy. Mojem zdaniem, człowiek, który stworzył sobie system polityczny, powinien, jeżeli czuje się na siłach aby go zastosować, milczeć, chwycić w ręce władzę i działać. Ale, jeżeli ma to szczęście że jest sobie prostym i nieznanym obywatelem, czyż nie byłby szaleńcem, gdyby chciał przekonać masy drogą dysputy? Mimo to, pozwolę ci się sprzeciwić, mój drogi pasterzu, ponieważ zwracam się tu do zacnych ludzi, nawykłych