Strona:PL Balzac - Lekarz wiejski.djvu/144

skupiać swój rozum, aby szukać w każdej rzeczy prawdy. Pojęcia moje mogą się panu wydać dziwne, ale są one owocem refleksyj, jakie mi nasunęły wypadki ostatnich lat czterdziestu. Powszechne głosowanie, którego domagają się dziś osoby należące do opozycji t. zw. konstytucyjnej, było zasadą wyborną w Kościele, ponieważ — jak ksiądz to właśnie zauważył — jednostki były tam wszystkie oświecone, ujęte w karby uczuć religijnych, wychowane w jednym systemie, wiedzące dobrze czego chcą i do czego idą. Ale tryumf pojęć, przy pomocy których nowoczesny liberalizm wydał niebacznie wojnę szczęśliwym rządom Burbonów, byłby klęską dla Francji i dla samych liberałów. Przywódcy lewicy wiedzą o tem dobrze. Dla nich, walka ta, to prosta kwest ja władzy.
 „Gdyby — nie daj Boże — mieszczaństwo zwaliło pod sztandarem opozycji wyżyny społeczne, przeciw którym buntuje się jego próżność, natychmiast wślad za tym — tryumfem poszłaby walka mieszczaństwa z ludem. Lud ujrzałby w niem rodzaj szlachty, mizernej to prawda, ale której majątki i przywileje byłyby mu tem wstrętniejsze, przez to samo. że widziałby je bardziej z bliska. W tej walce, społeczeństwo — nie mówię naród — zginęłoby na nowo, ponieważ tryumf — zawsze chwilowy — cierpiącej masy sprowadza największe nadużycia. Byłaby to walka zacięta, nieustanna, ponieważ opierałaby się na licznych rozdźwiękach między wyborcami, których najmniej oświecona ale najliczniejsza część wzięłaby górę nad wyżynami społecznemi, przy systemie w którym głosy liczy się a nie waży. Z tego wynika, że rząd jest najsilniej zorganizowany a tem samem najdoskonalszy, wówczas kiedy jest utworzony dla obrony ograniczonego PRZYWILEJU. To, co nazywam w tej chwili przywilejem, to nie jest jedno z owych praw bezprawnie użyczonych niegdyś pewnym jednostkom z krzywdą wszystkich: nie, to ściślejszy wyraz kręgu społecznego, w którym rozgrywa się działanie władzy. Władza jest poniekąd sercem państwa. Otóż, we wszystkich swoich tworach, natura ścisnęła pierwiastek życia, aby mu dać większą prężność: tak i w cie-