Strona:PL Balzac - Lekarz wiejski.djvu/199

 „Odnowiłem stosunki z dawnym przyjacielem mego ojca, który niegdyś opiekował się mną potrosze; u niego to spotkałem młodą osobę, którą pokochałem miłością mającą trwać póki mego życia. Im dalej, drogi kapitanie, człowiek posuwa się w lata, tem bardziej uznaje zdumiewający wpływ myśli na bieg zdarzeń. Nader czcigodne przesądy, zrodzone ze szlachetnych uczuć religijnych, stały się przyczyną mego nieszczęścia. Ta młoda panienka należała do bardzo pobożnej rodziny, której katolicyzm wyrastał z sekty niewłaściwie nazwanej jansenizmem, niegdyś będącej powodem zamieszek we Francji: czy pan wie czemu?
 — Nie, odparł Genestas.
 — Janseniusz, biskup Yprejski, napisał książkę, w której znaleziono twierdzenia rzekomo niezgodne z nauką Stolicy Apostolskiej. Później okazało się, że w dosłownem brzmieniu tekstu niema herezji; niektórzy autorowie nawet poszli tak daleko, iż przeczyli aby wogóle te twierdzenia tam się znajdowały. Te błahe sprzeczki zrodziły w kościele gallikańskim dwa stronnictwa: jansenistów i jezuitów. Z obu stron znaleźli się wielcy ludzie. Była to walka między dwoma potężnemi stronnictwami. Janseniści oskarżali Jezuitów, że wyznają moralność zbyt swobodną, sami zaś przestrzegali absolutnej czystości obyczajów i zasad; janseniści byli tedy we Francji rodzajem purytanów katolickich, o ile wogóle te dwa słowa dadzą się połączyć. Za Rewolucji francuskiej, w następstwie nieznaczącej schizmy jaką wydał Konkordat, utworzyła się kongregacja czystych katolików, którzy nie uznali biskupów ustanowionych przez władze rewolucyjne na zasadzie układów z papieżem. Ta gromadka wiernych utworzyła tak zw. mały Kościół, którego owieczki wyznawały, jak janseniści, ową przykładną surowość życia, będącą, jak się zdaje, nieuchronnem prawem dla wszystkich sekt potępionych i prześladowanych. Wiele jansenistycznych rodzin przyłączyło się do małego Kościoła. Rodzice mojej ukochanej przestrzegali tego podwójnego purytanizmu, jednako surowego w obu postaciach, który daje charakterowi i fizjo-