Strona:PL Balzac - Lekarz wiejski.djvu/81

go tak głęboko w obyczaje? właśnie ten przepych, z jakim się on zjawia w doniosłych okolicznościach życia, aby je otoczyć tak prostym wzruszającym przepychem, tak wymownym kiedy ksiądz umie być na wysokości swego zadania i pogodzić swój urząd ze szczytną ideą chrześcijaństwa. Niegdyś uważałem religję katolicką za stek zabobonów i zręcznie wyzyskiwanych przesądów, z któremi cywilizacja powinna zrobić porządek; tutaj ujrzałem w niej konieczność polityczną i pożyteczność moralną; tutaj zrozumiałem jej siłę przez samą doniosłość słowa które ją wyraża. Religja oznacza WĘZEŁ, i to pewna, iż obrzędek, czyli inaczej mówiąc religja ucieleśniona, stanowi jedyną siłę zdolną powiązać z sobą gatunki społeczne i dać im trwałą postać. Tutaj wreszcie zrozumiałem, jaki balsam religja leje na ramy życia; nie mędrkując nad nią, uczułem, iż zgadza się ona cudownie z namiętnym temperamentem południowych narodów.
 — Weźmy się tą drogą, rzekł lekarz przerywając, trzeba nam dostać się na wyże. Stamtąd ogarniemy okiem dwie doliny, będzie się pan mógł napawać pięknym widokiem. Wzniesieni blisko na trzy tysiące stóp nad morze Śródziemne, ujrzymy Sabaudję i Delfinat, górzyste okolice Lyonu i Rodan. Znajdziemy się w obrębie innej gminy, gminy górskiej, gdzie, w jednej z ferm pana Gravier, ujrzy pan obraz o którym panu mówiłem: ową naturalną okazałość, streszczającą moje pojęcia o wielkich zdarzeniach życia. W tej gminie przestrzega się żałoby z religijną czcią. Biedni kwestują, aby móc sobie kupić czarną odzież. W takiej potrzebie nikt nie odmawia im pomocy. Nie minie kilka dni, aby wdowa nie mówiła o swojej stracie, a zawsze z płaczem; w dziesięć lat po katastrofie uczucia jej są równie głębokie jak nazajutz. Tam obyczaje są patrjarchalne, władza ojca jest nieograniczona, słowo jego jest wyrokiem. Jada sam siedząc na końcu stołu, żona i dzieci mu usługują, otoczenie nie zwraca się doń inaczej niż w zwrotach pełnych szacunku, każdy stoi przed nim z odkrytą głową. Tak wychowani ludzie mają poczucie swojej godności. Ta-