Strona:PL Balzac - Podróż do Polski.djvu/74

dukcji a Bugiem, który jest jednym z dopływów Wisły. To mi przypomina historję czterdziestu tysięcy morgów lasu kupionego za pół miljona w Owernji, który zrujnował nabywcą dla braku środków transportu. W swoim czasie opowiadano mi, że w Archangielsku są miljony ogromnych pni, które pokrywają niby olbrzymią tratwą morze lodowate.
 Niepodobna sobie wyobrazić olbrzymich bogactw, nagromadzonych w Rosji a bezwartościowych dla braku środków transportu. Palimy tutaj (a Wierzchownia to jest pałac!) słomą: spala się w ciągu tygodnia w piecu wszystką słomą, jaką się widzi na targu św. Wawrzyńca w Paryżu. Kiedyś zaszedłem w Wierzchowni na folwark, to jest miejsce gdzie się ustawia stogi zboża, gdzie się młóci zboże maszynami: było tam, na tę jedną wieś, dwadzieścia stogów trzydzieści stóp wysokich na pięćdziesiąt kroków długości i dwanaście kroków szerokości. Ale kradzieże rządców, koszta, uszczuplają znacznie dochód. Nie ma się pojęcia u nas o tem życiu. W Wierzchowni trzeba mieć wszystkie przemysły u siebie w domu: jest cukiernik, tapicer, krawiec, szewc, etc., przywiązani do domu. Rozumiem teraz trzystu domowników, o których mówił mi w Genewie nieboszczyk p. H., który miał na swoich usługach całą orkiestrę. Hrabia Jerzy Mniszech, szczęśliwy małżonek hrabiny Anny, posiada na Wołyniu zamek, który jest niby polski Wersal; mam jechać go oglądać. Mieszka tam jego brat, bo hrabia Mniszech przebywa stałe w Wierzchowni.
 Moje najgorętsze chęci jeszcze nie są bliskie spełnienia. Pani Hańska nieodzowna jest swoim dzieciom; prowadzi je, oświeca w rozległym i trudnym zarządzie tych majątków. Oddała wszystko córce, znałem jej intencje od czasu Petersburga. Jestem zresztą bardzo rad, że szczęście mego życia oczyszczone jest z wszelkiego interesu; tem żarliwiej strzegą tego, co mi powierzono. Będą w kłopotach jeszcze na jakie dwa lata, rok 1848 bowiem będzie tak trudny do przeżycia, że będę musiał opóźnić o kilka miesięcy całkowitą spłatę matki; chyba że prace literackie byłyby bardzo wy-