Strona:PL Balzac - Stracone złudzenia.djvu/218

rzowi, zapomocą sposobów w które nie chcesz wchodzić, udało się wyłudzić sukces, prawdziwa publiczność rychło zrobi porządek z pomyłką pięciuset dudków, którzy stanowią jej awangardę. Powiesz, że, zdoławszy rozprzedać jedno wydanie, księgarz bardzo jest zuchwały puszczając się na drugie; bolejesz, że tak sprytny wydawca tak mało rozumie ducha swego kraju. Oto główne linje. Posól to trochę konceptem, zapraw odrobiną octu, a Dauriat jest gotów. Ale nie zapomnij, mówiąc o Natanie, ubolewać nad omyłką człowieka, któremu, jeżeli opuści tę drogę, literatura zawdzięczać będzie piękne dzieła.
 Lucjan słuchał Stefana zdumiony; w miarę jak dziennikarz mówił, spadała mu łuska z oczu, odkrywał prawdy literackie, o których mu się nie śniło.
 — Ależ w tem co mówisz, wykrzyknął, jest wiele sensu i słuszności.
 — Czyż mógłbym inaczej rozbić w puch książkę Natana? rzekł Lousteau. Oto, moje dziecko, pierwszy typ recenzji, jakiej się używa aby ubić książkę. To oskard krytyka. Ale są jeszcze inne formułki! wykształcisz się w nich z czasem. Kiedy będziesz absolutnie zmuszony mówić o człowieku którego nie lubisz (niekiedy właściciel dziennika lub naczelny redaktor, nie mogą tego uniknąć), rozwiniesz negatyw tego co nazywamy „artykułem zasadniczym“. Umieszczasz na czele artykułu tytuł książki, którą polecono ci omówić; zaczynasz od rozważań ogólnych, w których można mówić o Grekach i Rzymianach, wreszcie powiadasz: „Te rozważania prowadzą nas do książki pana X. Y., która będzie treścią następnego artykułu“. I następny artykuł nie pojawia się nigdy. Dławi się w ten sposób książkę między dwiema obietnicami. Tu, nie piszesz artykułu przeciw Natanowi, ale przeciw Dauriatowi, trzeba użyć oskarda. Pięknego dzieła oskard nie naruszy; w złą książkę wchodzi po same bebechy: w pierwszym wypadku, rani jedynie księgarza; w drugim, oddaje przysługę publiczności. Tych form krytyki literackiej używa się również w polityce.