Strona:PL Balzac - Stracone złudzenia.djvu/224

nikom skazanym na konieczność nieustannego sukcesu. Obiady, drobne usługi, podarki, wszystko wprawiano w ruch aby pozyskać dziennikarzy. Następująca anegdota lepiej niż wszystkie zapewnienia wytłumaczy ścisły związek między krytyką a księgarnią:
 Pewien człowiek wielkiej miary i idący ku temu aby stać się mężem stanu, w owym czasie młody, dworny, a zarazem redaktor wielkiego dziennika, stał się benjaminkiem słynnej firmy księgarskiej. Pewnego dnia, w niedzielę, na wsi, gdzie zamożny księgarz ugaszczał wybitnych dziennikarzy, pani domu, wówczas młoda i ładna, pociągnęła do parku znakomitego autora. Pierwszy komisant, zimny, poważny i metodyczny Niemiec, myślący jedynie o interesach, przechadzał się pod rękę z jakimś feljetonistą, rozmawiając o przedsięwzięciu o które go się radził; wśród rozmowy, wyszli poza park i zapuścili się do lasu. Naraz, w gąszczu, Niemiec spostrzega coś, co mu przypomina pryncypałową; bierze lornetkę, daje znak młodemu dziennikarzowi aby umilkł i oddalił się, i sam ostrożnie kieruje kroki w inną stronę.
 — Co pan tam zobaczył? spytał dziennikarz.
 — Drobnostkę, odparł. Nasz wielki artykuł przechodzi. Jutro, będziemy mieli przynajmniej trzy kolumny w Debatach.
 Drugi fakt wytłumaczy tę potęgę recenzji.
 Książka pana de Chateaubriand o ostatnim Stuarcie spoczywała w magazynach w stanie „marynaty“. Jeden artykuł, napisany przez młodego człowieka w Debatach, sprawił, iż książkę wyprzedano w ciągu tygodnia. W czasach kiedy, aby przeczytać książkę, trzeba ją było kupić a nie wypożyczyć, sprzedawano do dziesięciu tysięcy egzemplarzy niektórych dzieł o tendencji liberalnej, wysławianych przez dzienniki opozycji; ale też nie istniały jeszcze przedruki belgijskie. Wstępne ataki przyjaciół Lucjana, oraz jego artykuł, zdolne były wstrzymać sprzedaż książki Natana. Natan cierpiał jedynie w miłości własnej, nie miał nic do stracenia, był zapłacony; ale Dauriat mógł stracić trzydzieści tysięcy. W istocie, przemysł księgarski tak zwanych nowości streszcza się w tem za-