faktem, o którego prawdziwości wątpić nie można, i pomimo ważności tego faktu pod innymi względami: główna kwestya, o którą tutaj chodzi, nic nie zyskuje na tém, że o tém wiemy. Gdyby poszukiwania nad biblią leskowiecką były kogo doprowadziły do jakiego pewnego wniosku o wieku, z którego ten przekład czeski pochodzi: mielibyśmy i my punkt oparcia do wyrzeczenia przynajmniéj takiej konkluzyi np., że nie może być biblia nasza starszą nad ten lub ów okres czasu. Lecz tak, jak się rzeczy mają, nawet to względne określenie jéj wieku jest z téj strony niepodobieństwem[1].
Zmuszeni przeto szukać innych wskazówek, obejrzmy się za wiadomościami, jakich nam własna nasza literatura dostarcza.
Rozważmy przedewszystkiém słowa Długosza, wyrzeczone o królowéj Jadwidze (pod rokiem 1399): „Ad orationem et lectionem librorum divinorum, videlicet veteris et novi Testamenti, Omeliarum quatuor Doctorum itd. et plurimorum aliorum de latino in polonicum translatorum, animum et cogitationem intenderat“.
A zatém wyraża się tu kronikarz, że cała myśl i serce téj bogobojnéj królowéj zwrócone były ku modlitwie i ku rozczytywaniu ksiąg świętych, t. j. ksiąg starego i nowego Testamentu, Homelij itd., prócz różnych innych.
To podanie jest pod względem wysłowienia tak giętkie i niedobitne, że je można wykładać i w sensie bezimiennego autora rozprawy w Pamiętniku religijno moralnym, który jéj tylko niektóre księgi starego i nowego Testamentu przysądził, i w wręcz przeciwnym sensie tych wszystkich pisarzów naszych od Miechowity począwszy, aż do Wiszniewskiego i Maciejowskiego, którzy to rozumieli o całém piśmie św. Jednakże okoliczności uboczne zdaje mi się, że przemawiają za piérwszém. Trudno to zaprawdę, dla każdéj literatury, zdobyć się od razu — na przekład całéj Biblii! Nim do wykonania tak rozległego i trudnego ze wszech miar przedsięwzięcia przychodzi, poprzedzają je zazwyczaj próby przekładu przystępniejszych, ciekawszych, poszczególnych jéj części. Te posiadać więc i odczytywać mogła Jadwiga, jak posiadała znany nam np. psałterz; ale wątpić się godzi, żeby miała posiadać całość pisma św. A potém — gdyby już za dni Jadwigi przełożone zostało całe pismo św. na język polski: to na cóżby je w ciągu różnych lat życia swojego w Polsce rozporządzała tłómaczyć na nowo królowa Zofia? Wszakże Jadwiga żadnéj po sobie córki ani krewnej nie zostawiła. Jéj księgi przeszły niewątpliwie w posiadanie następnych żon Władysława Jagiełły, a zatém czasu swe-
- ↑ Nad leskowieckim kodexem najgruntowniéj zastanawiał się J. Dobrowsky i udzielił spostrzeżeń swoich w artykule „Uber den ersten Text der böhmischen Bibelübersetzung“, zamieszczonym na str. 240 i nast. w dziele p. t. Neuere Abhandlungen der kön. böhmischen Gesellschaft der Wissenschaften, tom III, w Pradze, 1798 r. — Zestawiam tu główniejsze rezultaty z Dobrowskiego rozprawy. Jestto foliant pergaminowy w jednym tomie, obejmujący w sobie cały stary i nowy Testament. Był tłómaczony z łacińskiéj wulgaty, i koléj ksiąg biblijnych, jako też podział ich na rozdziały, z małymi wyjątkami zupełnie w nim zgodne są z porządkiem tychże zaprowadzonym w wulgacie. Rozleciały i zdefektowany ten manuskrypt kazała w r. 1596 oprawić jakaś pani, która się nazywała Anna z Leskowców Schleinitzowa. Do kodexu doklejono napisaną wtedy na papierze w języku czeskim wiadomość, że przekładu téj biblii dokonać miała jakaś szlachetna panna, z rodu panów na Leskowcu, która późniéj do klasztoru wstąpiła (bardzo to podejrzana wiadomość!) Daty czasu, kiedy to było, lub przynajmniéj kiedy ten manuskrypt przepisano, nie ma podanéj. Pismo niejednostajne i nie téjsaméj ręki, a zapewne niejednego też czasu. Dobrowski z ortografii, z języka i z kształtu pisma wnosi, że przepisanie téj księgi odnosi się do okresu czasu między 1390 a 1410. Dodaje jednak, że widać ze wszystkiego, iż to tylko odpis jakiegoś dawniejszego zabytku, który już obecnie nie exystuje i który już i wtedy, kiedy go przepisywano, musiał być miejscami zdefektowany! A zatém widzimy, że ostatecznie niewiadomy jest wiek dokonania tego przekładu, uznanego jednogłośnie za najdawniejszy ze wszystkich dotąd odszukanych całkowitych tłómaczeń Biblii na język czeski.
