Przekład Pisma św., którego pozostałe szczątki po cztérech z górą wiekach zaniedbania i poniewierki wyprowadzamy wreszcie z ukrycia i oddajemy jako jeden z najdawniejszych pomników starożytnéj polszczyzny na użytek publiczny, był w różnych chwilach naszéj piśmienniczéj przeszłości przedmiotem tylu już sporów, a dawał powód do przypuszczeń sięgających tak daleko i zdolnych nieraz w takim stopniu zaciekawić każdego, że nim przystąpię do właściwego zadania tych słów przedwstępnych, t. j. do opisu autentycznego manuskryptu tego pomnika i do wyrzeczenia wniosków moich o jego wieku i kolejach, jakie przechodził, uważam za konieczne obeznać czytelnika nasamprzód z tém wszystkiém, co o nim dotychczas popisano. Na tych datach będą się opierały i moje niektóre przypuszczenia. Co zaś z nich pozostanie w wywodzie moim niezużytkowane, bez rezultatu, posłuży kiedyś drugim, opatrzonym w skutek nowych może odkryć w lepsze szczegóły, do kombinacyj zdolnych rzucić zupełne światło na rzecz tę z wielu względów jeszcze wątpliwą.
Pierwsza, a zarazem też najważniejsza ze wszystkich wzmianka o niniejszym przekładzie biblii przypada na początek XVII wieku, a mianowicie na rok 1604. Zawdzięczamy ją Simeonowi Teofilowi Turnowskiemu, a pośrednio i jego antagoniście X. Marcinowi Tworzydle, który polemiką swoją zmusił niejako Turnowskiego do rozgadania się o rzeczy, względem któréj był zaczepiony.
S. T. Turnowski, zwierzchnik czyli (jak się sami nazywali) superattendent zborów Braci Czeskiéj na całą Wielkopolskę, zamieszkały naówczas w Ostrorogu[1], mąż uczony i powszechnie poważany, autor kilku dzieł polskich, napisał był jeszcze w r. 1590 dziełko, które w cztéry lata późniéj wydane zostało w Wilnie pod następującym napisem: „Zwierciadło nabożeństwa chrześciańskiego w Polszcze, począwszy od przystania Polaków na wiarę chrześciańską aż do teraźniejszego roku 1590. Przez pobożnego Męża, X. Symona Theophila, Zborów Wielkopolskich czuynego y wiernego dozorce napisane. Wilno 1594.“ (4°, mała broszura, karty bez paginacyi)[2].
W téj książeczce dowodzi autor na korzyść swego wyznania, że dążności reformacyjne nie były w Polsce niczém tak dalece nowém; że już w dawniejszych wiekach zdarzały się przykłady, że ten
- ↑ Miasteczko w dzisiejszym powiecie szamotulskim w W. X. Poznańskiém, własność naówczas rodziny Ostrorogów, aż do r. 1636 rezydencya zwierzchników duchowieństwa jednoty czeskiéj.
- ↑ Wydawcą był Chrząstowski, na Litwie zamieszkały minister jednego z wyznań akatolickich i Jan Syciński, starosta bierżański. Ten dał nakład na koszta druku.
