„Tenże Jagieło Władzisław król, z Jadwigą Królową a dziedziczką Polską, znacznie bogobojną Panią (Jaka też była po niéj Zofia tegoż Jagieła żona, z której spłodzeni są potomkowie Jagiełowi Krolowie Polszczy, która dała sobie Biblią na polski język przełożyć, na któréj ustawicznie jako prawa Ewangeliczka czytała, któréj Biblia po Polsku pisana na pargaminie jest po dziś dzień w domu Ich M. Panów Krotoskich), z Czech wezwał do Krakowa księżéj, którzy....“ itd.
W drugiém zaś dziełku, zamieszczoném obok Zwierciadła, a mającém osobny tytuł taki: Jasne Oko Prawdy X. S. Th. Turnowskiego, służebnika Pana Jezusowego y Ewangelii iego w Polszcze, z Obron a z Odpowiedzią Na Okulary ciemne a mylne przez X. Marcina Tworzydła w Wilnie wydane“... daje Turnowski następującą o téj rzeczy dokładniejszą jeszcze wiadomość (na karcie F verso):
„Taż pobożność i chęć do Ewangelii prawdziwéj iż też była w żonach Jagiełowych Jadwidze i po niéj w Sofiej, jawnie się to pokazuje jako z inszych postępków ich od Historyków opisanych, tak owszem z kochania się w Zakonie Pańskim, że i sobie pisany po polsku pilnie czytały, Zadawasz mi złe mówienie, żeby Zofia[1] miała dać sobie przełożyć Biblią. Ale jać czytam (!) w jéj własnéj Biblii na pargaminie pisanéj te staropolskie słowa: „Dokonały się księgi Zakonu na Grodzie w Nowym Mieście Corczin, ku przykazaniu a woli naoświecieńszej Księżny, Paniej a Paniej Zofiy, z Bożej miłości królowéj Polskiéj, Paniej namiłościwszej. A wykładały się: przez X. Andrzeja kapłana Jej Mości, dziedzica z Jaszowicz. A pisane przez Piotra z Radoszyc, dnia Wtorkowego S. Jana zeszsłowie (sic) ante Portam Latinam. Pod latem Bożym 1455.“
Ta odpowiedź autora Zwierciadła nie zastała już X. Tworzydły przy życiu, Zmarł on był r. 1602 lub 1601. Choć się przeto polemika owa między Turnowskim a katolikami przedłużyła i dalej jeszcze, to jednak byli już inni, którzy w niéj uczestniczyli. Mianowicie odpowiedział mu następnego już roku na wycieczki jego przeciw Tworzydle X. Maciej Szałajski, pleban w Zadźwiniu na Podlaszu[2]. Że jednak w replice Szałajskiego nie ma nic zgoła, coby miało jaki związek ze sprawą przekładu Biblii, więc możemy na téj krótkiéj wzmiance o dalszym ciągu téj walki teologicznéj poprzestać[3].
Natomiast nastręcza się tu pytanie, czy twierdzenia Turnowskiego co do exystencyi owéj Biblii, co do Krotoskich, którzy ją wtedy mieli posiadać, wreszcie co do owego napisu („Dokonały się księgi Zakonu“ itd.), który z kodexu rzeczonego jako dopisek ukończeniu tegoż współczesny i jako przez samego siebie czytany przywodzi w „Jasném Oku“ dosłownie, ze wszystkimi szczegółami, kto to Pismo św. tłómaczył, na czyj rozkaz, kiedy i gdzie, i kto nawet je przepisywał: czy mówię te wszystkie podania i świadectwa Turnowskiego są zupełnie wiarogodne i pewne? Rozważywszy wszystko,
- ↑ Jest w téj odpowiedzi Turnowskiego, jak widzimy, trochę wykrętnéj taktyki. Bo X. Tworzydło o Zofii wcale nic nie mówił. Mowa była wtenczas tylko o saméj Jadwidze.
- ↑ Jego publikacya znajduje się w Bibl. Zakł. Ossol. i jest zatytułowana: Okulary Wtore na ciemne y slepe oczy Ministrów, przez X. Macieja Szałayskiego Plebana w Zadźwiniu na Podlaszu. Roku pańskiego, 1605. 4°.
- ↑ Niektórzy, a między innymi mianowicie Allegambe, Siarczyński i Wiszniewski, uważali nazwę Tworzydło za pseudonym i upatrywali w autorze Okularów X. Marcina Łaszcza, Jezuitę, zmarłego r. 1615. To weszło i do Encyklopedyi Warszawskiéj. Rychlejszy zgon Tworzydły, o którym Szałajski w wzmiankowaném tu dziele swojém jako o zdarzeniu zaszłém przed ogłoszeniem drugiéj edycyi Zwierciadła pozytywnie wspomina, jako też okoliczność, że X. Tworzydło był proboszczem u św. Trójcy w Wilnie, a zatém nie mógł być Jezuitą, dostatecznie uchylają tożsamość osoby jego a Łaszcza.
