przypatrzmy się, czy wie z czego utworzone jest to własne ciało które ożywia, i inne, które rozważa i któremi porusza dowoli. Cóż wiedzą o tem ci wielcy dogmatyści, którym nic nie jest tajne? 493, Harum sententiarum.
To wystarczyłoby niewątpliwie, gdyby rozum był rozsądny. Jest nim na tyle, aby przyznać że nie umiał jeszcze znaleźć nic pewnego; ale nie traci jeszcze nadziei, iż do tego dojdzie: przeciwnie, bardziej niż kiedykolwiek żarliwy jest w tem szukaniu, i dufa iż ma w sobie siły potrzebne dla tej zdobyczy. Trzeba go tedy dobić; rozpatrzywszy jego siły wedle ich skutków, rozważmy je same w sobie; zobaczmy, czy ma jakieś kształty i jakieś sposoby zdolne pochwycić prawdę.
List o szaleństwie wiedzy ludzkiej i fllozofji. Ten list przed Rozrywką.
Felix qui potuit... Nihil admirari.[1]
280 rodzajów najwyższego dobra u Montaigne’a.[2]
Nietrudno będzie zstąpić jeszcze o stopień niżej i ukazać śmieszność tegoż rozumu. Aby bowiem zacząć od niego samego, czy może być coś niedorzeczniejszego, niż mówić że ciała nieożywione posiadają namiętności, obawy, wstręty? że ciała bezczułe, pozbawione życia i nawet niezdolne do życia, mają namiętności, których pojęcie wymaga bodaj wrażliwej duszy dla ich odczuwania? a dalej, iż przedmiotem tego wstrętu jest próżnia?[3] cóż jest w próżni, coby je mogło przerażać? Czy może być coś bardziej płaskiego i pociesznego? Więcej jeszcze: iż mają w sobie samych dążność do ruchu, aby uniknąć próżni: czyż mają ręce, nogi, mięśnie, nerwy?
Napisać przeciwko tym, którzy zgłębiają nauki: Kartezjusz.
Nie mogę przebaczyć Kartezjuszowi; radby był chętnie w całej swej filozofji obejść się bez Boga, ale nie mógł się
